მიტროპოლიტი არსენიოსი: მართლმადიდებელი ეკლესიისა და ღვთისმეტყველების მნიშვნელობა ევროპისათვის
ავსტრიის მიტროპოლიტი არსენიოსი; (კონსტანინოპოლის მართლმადიდებელი ეკლესია) მართლმადიდებელი ეკლესიისა და ღვთისმეტყველების მნიშვნელობა ევროპისათვის
მოხსენება წაკითხულ იქნა 2016 წლის 23 ივლისს ავსტრიის ქალაქ ზალცბურგში გამართულ კონფერენციაზე.
შესავალი
„ევროპის ისტორიისათვის დამახასიათებელია მისი იდეისა და მოცემულობის მუდმივი ცვალებადობა, ხოლო მასზე ფიქრი აქტიურად მაშინ იწყებოდა, როდესაც ამ კონტინენტის ქვეშ გაერთიანებულ ხალხებს საფრთხე ემუქრებოდათ. ჩვენ დროში არ არის პირველი შემთხვევა, სადაც ორი დამანგრეველი მსოფლიო ომის შემდგომი ევროპის კონტინენტის ქვეყნების კვლავ გაერთიანების საკითხი ასე დაჩქარდა“[1]. 1987 წელს წარმოთქმული ამ სიტყვებით იოზეფ რატცინგერმა აღნიშნა, რომ ევროპელი ხალხების მისწრაფება ერთიანობის შენებისაკენ თავდაპირველად მისი დაშლისა და განადგურების, გარეგანი და შინაგანი საფრთხის შემდეგ იბადებოდა.
ამ გადმოსახედიდან უნდა მოხდეს შიდა და გარე საფრთხეების გაანალიზება, რომელიც ევროპის კონტინენტზე მშვიდობას საფრთხეს უქმნის. წარსულში არჩეული გზა გაერთიანებისა და ოცნება ერთიან ევროპაზე, თავდაპირველად ცალმხრივ მოძრაობის გზად იქნა გაგებული, მოგვიანებით კი ევროპელი ხალხებისათვის მშვიდობის და ჰარმონიის გარანტად იქნა მიჩნეული. ბოლო დროში ჩვენ ევროპაში არასტაბილურ მდგომარეობას და არასწორ მიმართულებებსაც ვხედავთ. არა მხოლოდ ბრექსიტი წარმოადგენს ევროპული იდეისათვის საშიშროებას, არამედ პოლიტიკურ მიმართულებებში ნებისმიერი სახის რადიკალიზმი. ჩვენი ევროპელი წინაპრების ოცნებას სწორედ ევროპის პოლიტიკური ერთიანობა წარმოადგენდა, ეს იქნებოდა უძველეს კონტინენტზე მშვიდობის და უსაფრთხოების გარანტი. ტერორის საფრთხე და შიში ევროპულ ქალაქებში ყოველ ტერორისტულ თავდასხმის შემდეგ იზრდება, ამას ემატება ლტოლვილების ნაკადი, რომელიც ბევრ ადამიანში სხვადასხვა შეხედულებებს აღვიძებს, თითქოსდა წარმოუდგენელი ეთნო-რელიგიური ცუნამის ტალღა ადგილობრივ მცხოვრებლებს გადაფარვით ემუქრება. ეს ყოველივე არის შიშები და წუხილი, რაც მომავლის ევროპულ კულტურაზე აუცილებლად აისახება.
რუსი ფილოსოფოსი ნიკოლაი ბერდიაევი (1874-1948) თავისი დროის ისტორიული ეპოქის შემაჯამებელ ანალიზში შენიშნავდა: „ისტორიაში ისევე როგორც ბუნებაში, არსებობს რიტმი ანუ ეპოქების რიტმული მსვლელობა და კულტურული სახეცვლილებები, მოქცევა და მიქცევა, აღმასვლა და დაღმასვლა, ყოველ სიცოცხლეს საკუთარი რიტმი და პერიოდულობა გააჩნია. ადამიანი საუბრობს ორგანულ და კრიტიკულ, ბნელ და ნათელ, საკრალურ და პროფანულ ეპოქებზე. ჩვენთვის დიდი გამოწვევაა ახალ ეპოქაში გარდამავალ ისტორიული პერიოდში ცხოვრება“.[2]
მაშინაც კი როცა მსგავსი ეპოქები ტურბულენტულად და მერყევად წარმოჩინდება, ის მაინც არის მიმართულების და ისტორიის გარდამტეხი წერტილის მატარებელი. მე მტკიცედ ვარ დარწმუნებული, რომ დღეს ჩვენ ევროპული ისტორიის შემობრუნების წერტილში ვიმყოფებით და ამით არა მხოლოდ ევროპის ისტორიას ვწერთ, არამედ უპირველეს ყოვლისა მას გარკვეულ მიმართულებას ვანიჭებთ. აქედან გამომდინარე მომავლის ევროპისათვის კარგად ნაფიქრი და მამაცი გადაწყვეტილება უნდა მივიღოთ: მომავლის ევროპისათვის, რომლის ფუნდამენტი ჭეშმარიტ ჰუმანიზმს ეყრდნობა, ჩემი შეხედულებით მას ქრისტიანული ფესვები აქვს და მომავალშიც ასე უნდა იყოს.
მე, მართლმადიდებელი იერარქი საკუთარ თავს ვეკითხები: რა როლი ეკისრება მართლმადიდებელ ეკლესიას და მის ღვთისმეტყველებას ევროპისათვის? რას ნიშნავს ევროპა მართლმადიდებლობისათვის და პირიქით მართლმადიდებლობა ევროპისათვის?
ევროპა და მართლმადიდებლობა
1981 წელს საბერძნეთის რესპუბლიკა ევროპულ საზაოგადოებაში გაერთიანდა, რიგით მეათე წევრი მრავალი წლის განმავლობაში ევროპულ საზოგადოებაში და მოგვიანებით ევროკავშირში მართლმადიდებელი მოსახლეობის ყველაზე დიდი რაოდენობით ერთადერთი წევრი ქვეყანა იყო. შემდეგ საბერძნეთის გზას მიყვნენ კვიპროსი (2004), ბულგარეთი და რუმინეთის (2007) ქვეყნები, ევროკავშირში გაწევრიანებით კონტინენტის მართლმადიდებელი მოსახლეობის დიდი ნაწილი გაწევრიანდა. დღეისათვის თოთხმეტი ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესიიდან შვიდი (ბულგარეთი, რუმინეთი, კვიპროსი, საბერძნეთი, ფინეთი, პოლონეთი, ჩეხეთი და სლოვაკეთი, რიგში არიან საქართველო და უკრაინა) მოღვაწეობს როგორც ევროკავშირის პირდაპირი წევრი სახელმწიფო, დანარჩენი ავტოკეფალური ეკლესიები ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოებში სამრევლოებითა და ეპარქიებით არიან წარმოდგენილები.[3] ამ კონტექსტში კონსტანტინოპოლის მსოფლიო საპატრიარქომ საკუთარ თავზე ნამდვილად აიღო, ისტორიულად წამყვანი როლი, რაც კარგად ჩანს მაგალითად ავსტრიის რესპუბლიკის კანონმდებლობაშიც. როგორც ვხედავთ დღევანდელი ევროკავშირის ტერიტორიაზე ცხოვრობენ მართლმადიდებელი მორწმუნეები ყველა თოთხმეტი ავტოკეფალური (კანონიკური) მართლმადიდებელი ეკლესიებიდან. ამით მართლმადიდებლური ქრისტიანობა ევროკავშირის მტკიცე რელიგიური ასევე კულტურული შემადგენელი ნაწილია. მართლმადიდებელ ეკლესია როგორც წევრი ევროპის ეკლესიათა კონფერენციისა და ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოსი, ასევე მრავალი ქრისტიანთაშორისი და რელიგიათაშორისი დიალოგის თანამონაწილეს სხვადასხვა კულტურებსა და რელიგიებს შორის ურთიერთგაგებაში საკუთარი წვლილი შეაქვთ. და ეს ხდება არა მხოლოდ ევროპაში, არამედ მსოფლიო მასშტაბით. მართლმადიდებელი ეკლესია მუშაობს ეთიკურ და სოციო-ეკოლოგიურ საკითხეზე, რომელსაც განსაკუთრებით მსოფლიო პატრიარქი ბართლომე სულმუდამ წინ წამოსწევს, რათა მართლმადიდებლობის ხმა მომავლის ევროპასა და მსოფლიოში გაგებულ და ასახულ იქნეს.[4] ევროპის ჰუმანისტური პრობლემა პაპი ფრანცისკე თავის ენციკლიკაში „Laudatio Si“ სხვა ყველაფერთან ერთად აღნიშნავს მსოფლიო პატრიარქის წამყვან როლს გარემოს დაცვის საკითხებში. აქვე პაპი კომენტარს აკეთებს მსოფლიო პატრიარქის ძირითად ხედვაზე, რომელიც ჩემი აზრით ყველა პრობლემის პასუხია, რომელიც ევროპულ კავშირს აწუხებს. პაპი ფრანცისკე წერს: „პატრიარქი ბართლომე ეკოლოგიური პრობლემების ეთიკურ და სულიერ ფესვებზე მიგვითითებს, რომელიც ჩვენ მოგვიწოდებს გამოსავალი არა მხოლოდ მის ტექნიკურ გადაწყვეტაში ვეძიოთ, არამედ ადამიანთა ფერიცვალებაში. სხვა შემთხვევაში ჩვენ მხოლოდ სიმპტომებს შევებრძოლებით. ის გვთავაზობს ჩვენ ფერიცვალებას, მომხმარებლობის ნაცვლად მსხვერპლშეწირვას, ნაცვლად გაუმაძღრობისა ხელგაშლილობას, ნაცვლად ფლანგვისა განაწილებაზე გადასვლას, ანუ საეკლესიო ტერმინით ასკეზას…“[5] სწორედ აქ არის ჩვენი დროის ყველა სფეროში ფუნდამენტური პრობლემები. სიმპტომებთან ბრძოლის პერმანენტული მცდელობა იქამდე მიგვიყვანს, რომ მრავალი პრობლემა ევროპაში სულმუდამ წარმოჩინდება და ხალხთა შორის ჰარმონია, რომელიც ძალიან ნელი ტემპით გამომუშავდა ისევდაისევ ამ ერთობის გახლეჩისკენ (განხეთქილებისკენ) წაგვიყვანს. მე ეს საბერძნეთში ეკონომიკური კრიზისის დროს განვიცადე, სადაც პოლიტიკური და პირველ რიგში მედიის პოლარიზებას ყოველი მხრიდან ჰქონდა ადგილი. ეს კი აღვიძებდა შეხედულებებს, რომლემაც ძველი, ამდენი ხნის განმავლობაში გამოწრთობილ ძლიერ მეგობრობას თითქმის ერთ ღამეში მიაყენა გამანადგურებელი დარტყმა. ამ მნიშვნელობით ევროპის პრობლემა პირველ რიგში „ჰუმანისტური პრობლემაა“, რომელიც ადამიანთა მიერ საკუთარ თავზე შექმნილ შეხედულებებს გულისხმობს. ანთროპოცენტრულმა ჰუმანიზმმა, რომელიც რენესანსის და ეგზისტენციალური ფილოსოფიის დროიდან თავდაპირველად ევროპაში იყო გაბატონებული, ბოლო საუკუნის ევროპის კონტინენტზე ტოტალიტარული პოლიტიკურ სისტემებში ჰპოვა ასახვა. ღმერთისგან მოწყვეტილმა ჰუმანიზმმა თავად ადამიანის გაღმერთებამდე შეიძლება მიგვიყვანოს, რომელიც გარდაიქმნება ტოტალიტარულ რეჟიმებში და ნებისმიერ ნორმალურ საზოგადოებას დაანგრევს. ჩემთვის ცხადია, რომ ეს მიმდინარეობები პირველ რიგში დასავლეთ ევროპაში შუასაუკუნეების თეოკრატიულ სისტემაზე რეაქციაა. ტოტალიტარიზმი ადამიანური (კაცობრივი) იდეის პროდუქტია, რომელიც ცდილობს დოგმის გააბსოლიტურებას ნეგატიური გაგებით და ამ იდეოლოგიის, ადამიანის ან ადამიანთა ჯგუფების პროდუქტის, მთელი კაცობრიობისთვის თავს მოხვევას. ამ სქემით იდეოლოგია ნელნელნა სავალდებულო ჭეშმარიტებად იქცევა, ჭეშმარიტებად რომელიც აბსოლიტურად ex nihilo, როგორც ოდენ ადამიანის გონების პროდუქტად იქნება აღქმული. [6] ამ მოსაზრებით „ჭეშმარიტება“ მაინც ხდება ჭეშმარიტება, რომელიც ადამიანის იდეას ეყრდნობა და როგორც იდეოლოგია გამოიხატება, ისტორიულად ცვალებადია, რომ ადამიანი, მისი შემოქმედი, დროში გარდაიქმნება(იცვლება). ამით ჭეშმარიტება რაღაც ფარდობითი ხდება. მე ამ ქვეთავში ჭეშმარიტების მნიშვნელობას შევეხები, რაშიც მე ღრმად დარწმუნებული ვარ, რომ ჩვენი დღევანდელი ევროპული საზოგადოებას ძალიან ღრმა იდენტობის პრობლემა გააჩნია, ვინაიდან ნებას რთავს თავისთავს ჭეშმარიტების დეფინიცირება აწარმოოს.აქედან გამომდინარე ჭეშმარიტება ყოველი დროის ეპოქაში თავიდან არ უნდა იქნეს დეფინირებული, არამედ სულმუდამ ახლიდან შეიქმნას. მაშასადამე დღეს ჩვენ ევროპული ისტორიის გარდამტეხი ამოცანის წინაშე ვდგავართ, რათა ჭეშმარიტება ახლიდან განვსაზღვროთ, ეს ნიშნავს მომავლისათვის ახალი ჭეშმარიტი „იდეოლოგია“ შევქმნათ. მე ვსვამ კითხვას, აქამდე აბსოლიტურად აღიარებული ევროპული ღირებულებები თავისუფლების, თანასწორობის და ძმობის ე.ი. ადამიანის უფლებები თავის თავად როგორც ფარდობით ღირებულებებად რამდენად იქნება დანახული და ამით ცვალებად ნაკადში სულმუდამ თავიდან განისაზღვრება ან თუნდაც დაექვემდებარება გადახედვას. ჰეგელიდან დაწყებული მისწრაფება ევროპული ფილოსოფიის ისტორიაში, ჭეშმარიტება ფარდობითად გაუთანასწორო გონებას, დღეს იქამდე მიგვიყვანა, რომ ყველაფერთან მიმართებაში შეიძლება აღიარებული იყოს და სწორედ ეს არის დღევანდელი ევროპის ნამდვილი საფრთხე. იოზეფ რატცინგერმა 2005 წელს კონკლავის გახსნის დღეს, უკვე ოდნავ მოგვიანებით კონკლავიდან გამოსულმა პაპმა ბენედიქტე XVI-მ რელატივიზმის დიქტატურაზე ისაუბრა, რომელიც არანაირ აბსოლიტურ ჭეშმარიტებას არ აღიარებს, გარდა ყოველივეს ფარდობითობისა.[7] ჭეშმარიტების ფარდობითობამ ამით თავად მოიტანა საფრთხე, რომ ეს ფუნდამენტური ღირებულებები კაცობრიობის ცვალებად აზროვნებაში სულ მუდამ შეიცვალოს. ისეთი ფუნდამენტური ცნებები როგორიცაა გაზიარება, თანალმობა და თვითაღქმა – რომელთაც დღევანდელი ევროპული იდეა გამოჭედეს, ახალ „ეკონომოცენტრულ“ მსოფლიოში, სადაც ნორმა – კანონი კაპიტალის ადამიანის ღირსებაზე (მაღლა) დგება, ევროპისთვის ერთიანობის საფრთხის შემქმნელად აღიქმება. ევროპული საზოგადოება, როგორც ერთობა (Communio) არის ღრმად შეღწევადი სქიზმატური მიმდინარეობებით გახლეჩილი. ერთადერთი გამოსავალი არის მტკივნეული პრობლემებთან შეხება, აღიარება და გადაწყვეტა. აქვე აირეკლება რწმენის ღრმა კრიზისი, ეს პირდაპირ შეეხება ევროპულ იდეას.
მართლმადიდებლური თეოლოგია და ევროპული ჰუმანიზმი
ბოლო ათწლეულში ევროპული საზოგადოების ღვთისმეტყველებისაგან დაცლა იქამდე მივიდა, რომ ადამიანს არ შეუძლია აბსოლიტური ჭეშმარიტების აღიარება. სეკულარიზაციამ როგორც სიწმინდის გაადამიანებამ და პროფანიზაციამ არა მხოლოდ დასავლეთის ეკლესიებში გამოიწვია რწმენის კრიზისი, არამედ ის დღევანდელი ევროკავშირისი სტრუქტურის კრიზისზეც აისახა. ადამიანები კარგავენ რწმენას სახელმწიფო სტრუქტურების, ასევე რეგიონალური ეკლესიების მიმართ. სწორედ აქ უნდა ითამაშოს მართლმადიდებლურმა ღვთისმეტყველებამ და ეკლესიამ ევროპის ამ რწმენით კრიზისში განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანი როლი. დიოკლიის მართლმადიდებელი ეპისკოპოსი და ოქსფორდის ემერიტირებული პროფესორი კალისტო უეარი ცდილობს გამოხსნის გზავნილი დააკავშიროს ზემოთ დასახელებულ ევროპულ მახასიათებლებთან – გაზიარება, თანალმობა და თვითაღქმა. ეს უმნიშვნელოვანესი ცნებები სეკულარიზმის და რელატივიზმის შედეგად დაიკარგნენ. კალისტოს უეარი წერს: „ქრისტიანული გამოხსნა ყველაზე უკეთ შეიძლება შეფასდეს შემდეგი ღირებულებებით, როგორიცაა გაზიარება, თანალმობა და თვითაღქმა. გაზიარება არის სამპიროვანი ღმერთის და ასევე განკაცებული ღმეთის შესახებ სწავლების გასაღები, სწავლება სამპიროვანი მაგრამ ერთარსი ღმერთის შესახებ“. იქვე ამატებს უეარი: „ ადამიანი სხვა ადამიანთან თანაზიარებით ხდება ჭეშმარიტი პიროვნება, თვით ღმერთიც პიროვნებაა, ის სამპიროვანია, რომელიც სხვა პიროვნებების ცხოვრებაში ყოველთვის სრული სიყვარულით თანამონაწილეობს. ამიტომ სწავლება განკაცებულ ღმერთზე, კარგად შეიძლება თანამედროვე ადამიანისათვის გაგებული იყოს, როგორც თანაზიარების და თანამონაწილეობის აქტი.“[8] მართლმადიდებლური შესაბამისად ქრისტიანული ჰუმანიზმი პიროვნების ცნებას ეფუძნება, რომელიც თავად საღვთო სწავლებისაგან წარმოიშვა. Communio-ურთიერთობა (კავშირი) როგორც საღვთო გამოხატულების უმაღლესი ფორმა კარგად არის ასახული სრულყოფილ ტრინიტალურ და ქრისტოლოგიურ დოგმატებში. ეთიკის პროფესორის გეორგიოს მანძარიდასის ფორმულირების მიხედვით, ეკლესიის წიაღში ეს ორი დოგმატი ძირითადად იდენტობის და წინააღმდეგობის კლასიკური სააზროვნო პრინციპებით გადაილახა. წარმოიქმნა ახალი პრინციპული სააზროვნო და სასიცოცხლო კატეგორიები, რომელიც შეიძლება როგორც ტრინიტალურ და ღმერთკაცობრივად აღინიშნოს. ტრინიტალური დოგმის მეშვეობით გადაილახა სუბიექტის და ობიექტის, ინდივიდისა და საზოგადოების უკიდურესი დაშორება, როცა ქრისტოლოგიური დოგმატის კონტრასტი ბუნებრივსა და ზებუნებრივს შორის, სულიერსა და მატერიალურს შორის გაუქმდა.[9] აქ პიროვნების ცნება მომავლის ევროპული საზოგადოებისათვის იწარმოება, რომელიც ერთერთ მნიშვნელოვან როლს ითამაშებს. მარიანო დელგადო ცდილობს, ქრისტიანობის მნიშვნელობა მომავლის ევროპისათვის პირველ რიგში იმაში დაინახოს, რომ „რაციონალური საფუძვლებით დაარწმუნოს და თავისუფალი ნებით ახალ მორალს“ პროპაგანდა გაუწიოს.[10] აქ დელგადო ნამდვილად მართალია, როდესაც ის აქცენტს ადამიანის ღირსების და უფლებების დაცვაზე აკეთებს, როცა ის ქორწინების და ოჯახის, ნაყოფიერების და სიწმინდის პატივისცემაზე საუბრობს,[11] მაინც აქ ადამიანის ღირსებისა და უფლებების, ქორწინებისა და ოჯახის ფესვები უნდა აისახოს, რომელიც უეჭეველად პიროვნების ცნებაში იქნება გამოხატული. აქედან გამომდინარე საჭიროა უფრო მეტი ვიდრე მორალის შესაბამისი ეთიკის ახალი ფორმულირება, არამედ პიროვნების ცნების ხელახლა აღმოჩენა, რომელიც ქრისტიანულ დოგმასთან ღრმად იქნება დაკავშირებული. ქრისტიანული დოგმა ამასთან არა ქრისტიანული რწმენითი სწავლების წმინდა იურისტიული ფორმულირება, არამედ თავად სიცოცხლის ეგზისტენციალური აღიარებაა. ამის აღიარება საზოგადოებაში, რომელიც სარწმუნოებიდან იშვება, რომელიც არა მხოლოდ ადამიანური იდეა – იდეოლოგიაა, არამედ უცვლელი ღვთაებრივი თვისებაა, რომელიც კაცობრიობაში აირეკლება და თითოეული პიროვნება განღრთობისაკენ მიყავს. დასავლურ სამყაროში რატცინგერი აღიარებდა „დოგმატურ ნეგატივიზმს“ , სადაც დოგმატი: „სულმუდამ მართალია, და აზროვნების უძრაობასა და აკრძალვაზე დგას“[12]. ამასთან დოგმატი ჭეშმარიტებისგან გამოყოფილი და ჰიპოსტასისგან დაცლილი ხდება. ამით დოგმატი მხოლოდ კანონად გადაიქცევა – ფილოსოფიურ კანონად, აქედან გამომდინარე დანახულ იქნება აზროვნების შემზღუდველად ან ამკრძალველად. მართლმადიდებლური ღვთისმეტყველებისათვის დოგმატი არის გზა ჭეშმარიტებისაკენ, რომელიც თავისუფლად უნდა მოქმედებდეს. საუბრის ფორმაში გამოხატული დოგმატი მართლმადიდებელ ეკლესიაში უეჭველად არის საღვთო ლიტურგია. ევქარისტიული ეკლესიოლოგია, რომელიც პერგამოსის მიტროპოლიტის იოანე ზიზიულასის[13] მიერ იქნა ფორმულირებული, წმინდა ფორმაში ერთობის მისტერიას გამოხატავს. საღვთო ლიტურგიაში მონაწილეობა, არის არამხოლოდ საეკლესიო საზოგადოების, არამედ უპირველეს ყოვლისა საიდუმლოების აღიარება. იმედის თეოლოგია, რომელიც მართლმადიდებლური ღვთისმეტყველების ლიტურგიკული ტრადიციიდან იღვრება, ერთერთი ფაქტორია დღევანდელ ეკონომიურად გაკოტრებულ საბერძნეთში ადამიანებმა საღვთო ლიტურგიისას მომავლის იმედი იპოვონ. ბოლო წლებში ამქვეყნიური პოლიტიკური სტრუქტურების იმედგაცრუებამ მრავალ ადამიანი მიიყვანა და კვლავ აღოაჩენინა საეკლესიო საიდუმლოებაში ლიტურგიის მნიშვნელობა – იმედის შესაკრებელი. ჭეშმარიტების გამოცდილება არა ფილოსოფიურ-ადამიანური, არამედ თეოლოგიურ-ღვთიური დიდებულებაა, როგორც ჭეშმარიტება, სადაც იესო ქრისტე იქნება განცდილი, ჭეშმარიტებას არსებობის ნებას რთავს. აქედან ჭეშმარიტება დგინდება , როგორც ფაქტი და არა სულმუდამ, ახლიდან ფორმულირებადი შეხედულება (აზრი). მართლმადიდებლური ლიტურგია როგორც აწყმოში ესქატოლოგიური მოქმედება, მასში ქრისტიანული დოგმა ყველაზე კარგად ცოცხლდება და განცდილ იქნება, ამის მეშვეობით ის არა მხოლოდ ეკლესიოლოგიური მოქმედებაა, არამედ მოქმედება, სადაც ადამიანთაშორისი ერთობა იბადება, რომელიც ისევდაისევ საზოგადოების ხელშემწყობია.[14]
ევროპის ძირითადი პრობლემა და მართლმადიდებლური თეოლოგია
ბერძენი ფოლოსოფოსი ხრისტოს იანარასი მართებულად უსვამს ხაზს, რომ საერთო საცხოვრებელი ადგილი შემდეგნაირად განსხვავდება, როცა ადამიანი სხვადასხა ეგზისტენციალურ საჭიროებებს სხვადასხვაგვარად დაალაგებს. აქედან გამომდინარე იანარასის მიხედვით, „დალაგების“ საჭიროებანი იცვლება, როცა ადამიანური საჭიროებების მნიშვნელობა იცვლება“.[15] ამ მოსაზრებიდან იანარისი ასკვნის, დასავლურ საზოგადოებაში ძირითადი პრინციპების გადაწყვეტით იყოს ეკონომიკური ინტერესების საზოგადოება და არა პირველ რიგში ღირებულებებით დაკავშირებული ერთობა, ამით ეგზისტენციალური ხედვის არსებობის ცვლილებას ექნება ადგილი. ამით ევროპა საკუთარ საარსებო ფუნდამენტურ სტრუქტურას დაკარგავს და თავის თავს განავითარებს „ატომიზებულ საზოგადოებად“[16], სადაც თითოეული ცენტრისაკენ მიცოცავს. ამას განსაკუთრებით დღევანდელი მომხმარებლური საზოგადოება გამოხატავს, სადაც ბუნების და ადამიანის ექსპლუატაციას აღარაფერი კავშირი აღარ გააჩნია პიროვნებათა ერთობასთან, რომელზეც ჩემი შეხედულებით საერთო ევროპული იდეა იყო დაშენებული. თუ ევროპა ვეღარ მოაქცევს ცენტრში ადამიანს – პიროვნებას, მე ვშიშობ, ცალკეული ინტერესები არა მარტო ქვეყნებს ერთმანეთისაგან, არამეს ასევე ადამიანებს ამავე ქვეყნებში ერთმანეთისაგან განაცალკევებს და საზოგადოებაში ბევრ განყოფებს (სქიზმებს) შემოიტანს.
დასკვნა
მართლმადიდებლური ღვთისმეტყველების და ეკლესიის ამოცანაა ერთიან ევროპაში თავისი წვლილი აღასრულოს, ეს ერთობლივი სამუშაოა სხვა „და“ ეკლესიებთან ერთად, უფრო კონკრეტულად იგულისხმება ევროპული საზოგადოების ახალი ევანგელიზაცია. მე მტკიცედ ვარ დარწმუნებული, ჭეშმარიტების სურათი და მისგან აღმოჩენილი ადამიანის სახე(ღირსება) ევროპის ღირებულებათა სისტემაში ეგზისტენციალური ცვლილებებით ამ შედეგამდე მაშინ მიგვიყვანს, როცა ევროპული საზოგადოება სრულად მოწყდება ქრისტიანულ ფესვებს. ქრისტიანული ჰუმანიზმი არის ჭეშმარიტება, რომელიც ეფუძნება დოგმას, როგორც ეს მაღლა წარმოვადგინეთ. ადამიანი ღვთის ხატება, როგორც ეს მართლმადიდებლურ ანთროპოლოგიაში არის ნაჩვენები, შეუძლებელია ერთის მხრივ უარყოს ერთობა (სწავლება წმინდა სამების შესახებ), ეს კი გამოისახება სამებაში, მეორეს მხრივ ქალკედონის ქრისტოლოგიური დოგმატში ღმერთის ადამიანთან სიახლოვეზე (სწავლება ქრისტეს ორი ბუნების შესახებ) უსვამს ხაზს. ყოველი ადამიანის თანასწორობა იმით არის გარანტირებული, რომ ღმერთი თავად გახდა ადამიანი. სწორედ აქ არის მთელი კაცობრიობის თანასწორობა სრულყოფილ ფორმით წარმოდგენილი. ამას აქვს სოტერიოლოგიური განზომილება, სწორედ ამ ადამიანების უტყუარობის საფუძველზე, რომ ყველას თანაბარი ღირებულება გააჩნია, შეიძლება მშვიდობიანი და ჰარმონიული თანაცხოვრება გამოგვივიდეს. როდესაც ჩვენ ცხოვრებას ამ ცნობიერებით წარვმართავთ, წინასწარ ავღნიშნავთ უკვე აქ დედამიწაზე იმის გამოხატულებას, რაც ჩვენთვის მთელი სისრულით მომავალ ცხოვრებაში აღთქმულია. ყოველ ადამიანში კვლავ აირეკლება ღმერთი და აქედან იქნება ევროპული ადამიანის სახე (ხატი) გაგებული. ევროპული საზოგადოებას ეს მისტერია კვლავ უნდა ეუწყოს, შეიძლება ეს იყოს ძირითადი წინაპირობა მართლმადიდებელი ეკლესიისა ევროპაში, არა მხოლოდ სიტყვით, არამედ უპირველესად ცოცხალი მაგალითით. ამ თვალსაზრისით ეკლესია საზოგადოებაში წინასწარმეტყველური და ესქატოლოგიური ხმა უნდა იყოს, რომელმაც ჭეშმარიტება როგორც აბსოლიტური ჰუმანისტური უფლება, სულმუდამ ახალი აღმოჩენა მოიტანოს. ჩემი მოხსენება მსურს ნიკოლაი ბერდიაევის სიტყვებით დავასრული: „ წინასწარმეტყველებით დაჯილდოებული ადამიანი არ უსმენს ხმას, რომელიც გარედან, ხალხიდან და საზოგადოებიდან მოდის. ის მხოლოდ და მხოლოდ შინაგან ხმას უსმენს, ღვთის ხმას. მაგრამ მისი გზავნილი ეხება ხალხის, საზოგადოების და კაცობრიობის ბედს. წინასწარმეტყველი მარტოსულია, ის რელიგიურ და სოციალურ კოლექტივთან კონფლიქტშია, მას ქვებს ესვრიან, ის ხალხის მტრად არის მიჩნეულია, ამის მიუხედავად ის სოციალურია, ყოველთვის აუწყებს ხალხს შესაბამისად საზოგადოება ჭეშმარიტებას (სიმართლეს), წინასწარ ხედავს რა კაცობრიობის ბედისწერას.“[17] ამ თვალსაზრისიდან გამომდინარე ეკლესიამ ჩვენი დღევანდელი ევროპული საზოგადოებისათვის წინასწარმეტყველის ხმით უნდა იღვაწოს და ყოველთვის ჭეშმარიტებაზე მიუთითოს.
მიტროპოლიტი არსენიოსი (კონსტანტინოპოლის მართლმადიდებელი ეკლესია) -1973 წლის 31 ოქტომბერს კუნძულ კრეტაზე დაიბადა. გიმნაზიის დასრულების შემდეგ სწავლობდა ათენის სასულიერო აკადემიაში. ათენსა და თესალონიკში მართლმადიდებლური თეოლოგიის სწავლის დასრულების შემდეგ სწავლა განაგრძო სტრასბურგის უნივერსიტეტში კათოლიკური თეოლოგიის ფაკულტეტზე. 1998 წელს დიაკვნად აკურთხეს. მისი პირველი სასულიერო მოღვაწეობა გერმანიას უკავშირდება. 2002 მღვდლად დაასხეს ხელი. 2004 წელს დოქტორი კარდამაკისი საფრანგეთის ბერძნულ მართლმადიდებლური მეტროპოლიის გენერალვიკარია. 2011 წლის 3 ნოემბერს კონსტანტინოპოლის მსოფლიო საპატრიარქოს წმინდა სინოდმა ავსტრიის ეპისკოპოსად გამოარჩია. იმავე წლის 30 ნოემბერს მისი ეპისკოპოსად კურთხევა მოხდა.
[1] Joseph Ratzinger, Kirche, Ökumene und Politik, Einsiedeln 1987, S.198.
[2] Nikolaus Berdjajew, Das Neue Mittelalter. Betrachtungen über das Scicksal Russlands und Europas, Darmstadt 1927,13.
[3] 2016 წლის კრეტაზე ჩატარებული დიდი და წმინდა კრებაზე მართლმადიდებელი ეკლესია სხვადასხვა თემებს შორის შეეხო მართლმადიდებელი ეკლესიების დიასპორის საკითხს. მართლმადიდებელ ეპისკოპოსთა სამუშაო ჯგუფები , რომელიც მაგალითად ავსტრიაში 2010 წლიდან არსებობს, არის დასავლეთ ევროპის ქვეყნებში პროტესტანტულ, კათოლიკურ ან ლაიცისტურ გარემოში მცხოვრები მართლმადიდებელი მორწმუნეებისათვის მართლმადიდებელი ეკლესიის ორგანიზაციული სტრუქტურა და ნათელი ნიშანი საერთომართლმადიდებლური ერთიანობის, რომელიც მუშაობს დიასპორაში წამოჭრილ სხვადასხვა პრობლემებზე და პრაქტიკულ საკითხების მოგვარებაზე. გერმანიიის მართლმადიდებელ ეპისკოპოსთა კონფერენციის ნაყოფიერ მუშაობაზე მიუთითებს ის , რომ გერმანულ ენაზე ითარგმნა და გამოიცა ლიტურგიკული ტექსტები. ჩვენი ავსტრიის მართლმადიდებელ ეპისკოპოსთა კონფერენცია უკვე მეხუთედ ორგანიზებას გაუწევს პანორთოდოქს ახალაგზარდებს შორის შეხვედრას, საკუთარი ნაციონალური (ავტოკეფალური) ეკლესიების საზღვრებს მიღმა.
[4] იხ. Fr. John Chrysavgis, The ecological Vision of the Green Patriarch Bartholomew I, Cambridge UK, 2003.
[5] Papst Franziskus,Laudatio Si, Rom 2015, 9.
[6] იდეოლოგიის და ჭეშმარიტების შერწყმის და ევროპის პოლიტიკურ სისტემაზე ფილოსოფიის გავლენის შესახებ იხ. Hans Albert, Ideologie und Wahrheit. Theodor Geiger und das Problem der Sozialen Verankerung des Denkens, Opladen 1973.
[7] Papst Benedikt XVI, Joseph Ratzinger, Predigten und Ansprachen April, Mai 2005. Rom 2005, 12-16. Diktatur des Relativismus. Der Kampf um die absolute Wahrheit für die Zukunft Europas, Heiligenkreuz 2014.
[8] Kallistos Ware, Der Aufstieg zu Gott. Glaube und geistliches Leben nach ostkirchlicher Überlieferung, Bern 1998, 101.
[9] Georgios Mantzaridis, Soziologie des Christentums, Berlin 1981, 91.
[10] Mariano Delgado, Europa ein christliches Projekt, in: Urs Altermatt, Mariano Delgado, Guido Vergauwen (Hrsg.), Europa: Ein christliches Projekt. Beiträge zum Verhältnis von Religion und europäische Identität, Stuttgart 2008, 35-57, 54.
[11] იქვე. 54-55. [12] Joseph Ratzinger, Kirche Ökumene Politik, 206 .
[13] Stefanos Athanasiou, Der Bischof von Pergamon Ioannis Zizioulas und die eucharistische Ekklesiologie, in: Cornelius Keppeler, Justinus C. Pech (Hrsg.), Zeitgenössische Kirchenverständnisse. Acht ekklesiologische Porträts, Heiligenkreuz 2013, 235-255.
[14] Stefanos Athanasiou, Die Sprache des Dialoges mit Gott und den Mitmenschen. Das hypostatische Gebet als ökumenisches Ereignis, in: Johann Hafner, Julia Enxing, Andre Munzinger (Hrsg.), Gebetslogik. Reflexionen aus interkonfessioneller Perspektive, Beiheft zur Ökumenischen Rundschau 103, 81-94.
[15] Christos Yannaras, Europa wurde aus dem Schisma geboren (griech.), Athen 2005.
[16] ტერმინით „ატომური საზოგადოება“ მე ვგულისხმობ დღევანდელ საზოგადოებაში ერთიანი საზოგადოების (თემის) გაუქმებას. პიროვნებებისაგან შემდგარი საზოგადოებიდან, სადაც ცენტრში ერთობა (თემი) დგას, ისეთ საზოგადოებისაკენ განვითარება, სადაც ერთეულები, როგორც ატომი საზოგადოების ეგზისტენციალური ძალა იქნება.
[17] Nikolaj Berdjajew, Fortschritt Wandel Wiederkehr Arche, Zürich 1978, 57-58. წყარო: http://www.metropolisvonaustria.at/index.php/de/lebenslauf/vortr%C3%A4ge/1185-die-bedeutung-der-orthodoxe-kirche-und-theologie-f%C3%BCr-europa
წყარო- https://shotakintsurashvili.wordpress.com
მოხსენება გერმანულიდან თარგმნა აიხშტეტ-ინგოლშტადტის კათოლიკური უნივერსიტეტის სტუდენტმა შოთა კინწურაშვილმა 10.07.17
საიტზე განთავსებულია შოთა კინწურაშვილის მიერ თარგმნილი:
იოანე ზიზიულასი: მე ჩემი ღვთისმეტყველებით ვემსახურები ეკლესიას
მართლმადიდებლური თეოლოგიის ამოცანა თანამედროვე ევროპაში
იოანე ზიზიულასი: ჩვენ გვჭირდება თეოლოგი ეპისკოპოსები და თეოლოგი მღვდლები