იოანე ზიზიულასი: მე ჩემი ღვთისმეტყველებით ვემსახურები ეკლესიას

 

ჟურნალ “Церковь и мир” – თან მიცემულ ინტერვიუში ცნობილი მართლმადიდებელი თეოლოგი პერგამოსის მიტროპოლიტი იოანე (ზიზიულასი) საუბრობს თავის სულიერ მოძღვარ სოფრონ სახაროვზე, ეკუმენურ მოძრაობაზე,   თუ რა მიღწევები და პრობლემებია რომის კათოლიკე და  აღმოსავლეთის ქალკედონამდელ  ეკლესიებთან საღვთისმეტყველო დიალოგში. რა ნიშნავს მისთვის ღვთისმეტყველება და რომელმა თანამედროვე მართლმადიდებელმა ღვთისმეტყველებმა იქონიეს მასზე გავლენა. ასევე მიტროპოლიტი იოანე პასუხს სცემს მის მიმართ გამოთქმულ ბრალდებებზე ეკუმენურ მოძრაობაში აქტიური ჩართულობის გამო და ბოლოს იყო თუ არა წმინდა მარკოზ ეფესელი თავისი დროის ეკუმენური მოღვაწე.

 

თქვენო მაღალყოვლადუსამღვდელოესობავ, დღეს ხუთი წელი გავიდა მამა სოფრონის[1] გარდაცვალებიდან. რა შეგიძლიათ  გვითხრათ თქვენი მასთან ურთიერთობის შესახებ?

სიამოვნებით. მამა სოფრონის მე ყოველთვის სიხარულით ვიგონებ. ჩემი ცხოვრების გზაზე მე მას საკმაოდ გვიან შევხვდი. პირველი კონტაქტი შედგა მისი წიგნის გამო, რომელიც მან  მამა სილუანზე[2] დაწერა.  შემდეგ 1980 წელს მე მას  მონასტერში ვეწვიე, სადაც მისმა ღრმა სულიერებამ ჩემზე უდიდესი შთაბეჭდილება მოახდინა, განსაკუთრებით მასში არსებულმა სულიერებისა და ღვთისმეტყველების ერთობამ. ამას იშვიათად შეხვდები მონაზვნებში. პირველი შეხვედრის შემდეგ  მე მისი მოწაფე გავხდი და ჩვენ  ნამდვილი სულიერი ურთიერთობა გაგვაჩნდა.  ბევრ რამეში ვარ მისგან დავალებული,  მაგალითად, ჩემს ცხოვრებაში უმნიშვნელოვანესი გადაწყვეტილება მიმეღო სასულიერო ხარისხი.  მე ხომ 1986 წლამდე ერისკაცი ვიყავი, მიუხედავად ჩვენი საპატრიარქოს მხრიდან  მუდმივი მოთხოვნისა და მოწოდების გავხმდარიყავი მღვდელმსახური, ხოლო შემდეგ ეპისკოპოსი,  ამას მე სულმუდამ უარით ვპასუხობდი. სწორედ მამა სოფრონიმ გააღვიძა ჩემში, რათა  ეს ნაბიჯი გადამედგა საკმაოდ მოწიფულ ასაკში. ასე რომ მე მისი დიდად მადლობელი ვარ.

 

პირველ რიგში რა ისწავლეთ მამა სოფრონისაგან?

 

მე განსაკუთრებულად მახსენდება მისი დამოკიდებულება მტრების მიმართ და იმ სიძნელეებისადმი, რომელსაც  ადამიანი ცხოვრებაში ხვდება. მან ხორცი შეასხა თავისი ცხოვრებით წმინდა სილუანის დარიგებებს, ის იყო ადამიანი დიდი რწმენით.  ღრმა მლოცველი, ის მეც მასწავლიდა ლოცვას ჩემი ცხოვრების მძიმე პერიოდში. მე ვფიქრობ, ეს ყველაზე მნიშვნელოვანია.

 

ზოგიერთი ღვთისმეტყველი თვლიდა მას არც ისე დიდებულ ღვთისმეტყველად. სხვები მას საყვედურობდნენ იმას, რომ ის ზედმეტად მკაცრად ასრულებდა მონასტრულ წესებს. აგრეთვე იყო კრიტიკა მისი სამონასტრო თემის შემადგენლობის გამო, რომელშიც  იყვნენ კაცებიც და ქალებიც. ასე რომ იყვნენ ადამიანები, ვინც მას მკაცრად აკრიტიკებდნენ. მაგრამ  ვფიქრობ, რომ  ვინც მას შეხვედრია, გნამდვილად განიცდიდა სულიერ  ბედნიერებას. მისი ღრმა სულიერება და თავმდაბლობა, ხოლო მისი ღვთისმეტყველება – უეჭველად იყო ძლიერ მართლმადიდებლური.

 

რუსეთში მამა სოფრონის იცნობენ პირველ რიგში ადამიანს, რომელმაც გააცნო საზოგადოებას წმინდა სილუანის სამყაროს.  სილუანი უფრო ცნობილია თავისი ღვთისმეტყველებით. თქვენ რა შეგიძლიათ თქვათ მის საღვთისმეტყველო წვლილზე, რომელია მნიშვნელოვანი ხაზები მის  ღვთისმეტყველებაში?

 

საკუთარ თავს ის მიიჩნევდა  მხოლოდ წმინდა სილუანის ღვთისმეტყველების გზის მაჩვენებელად. ამაში ის იყო ძალიან მოკრძალებული და ყოველთვის აღიარებდა, რომ ყველაფერი რაც გააჩნდა, დავალებულია წმინდა სილუანისაგან. მაგრამ მე ვფიქრობ მან თაავადაც შეიტანა დიდი წვლილი, განსაკუთრებით იმ სწავლებაში, რომელსაც ის უწოდებდა „ჰიპოსტასურ ლოცვას“ და რომელსაც მე „ჰიპოსტასურ სულიერებას“ დავარქმევდი. მე მამა სოფრონის ვუწოდებდი „პერსონალისტს“ ამ სიტყვის კარგი გაგებით, მართლმადიდებელი პერსონალისტი.  ახალგაზრდობაში ის კარგად გაეცნო აღმოსავლურ რელიგიებს და როდესაც ისევ დაუკავშირდა მართლმადიდებლურ სარწმუნოებას, მართლმადიდებელ ეკლესიას, მან შეიცნო ის დიდი სხვაობა ქრისტიანობასა და დანარჩენ რელიგიებს შორის, განსაკუთრებით ეს ეხება აღმოსავლურ რელიგიებს.  ის მიხვდა, რომ ქრისტიანობა, განსაკუთრებით კი მართლმადიდებლობას გააჩნია ღმერთის  როგორც პიროვნების, ჰიპოსტასის გაგება. ასევე ადამიანი ეს არის პიროვნება, ჰიპოსტასი. მეც რაღაც მოსაზრებით ვემხრობი ამ მიმართულებას ჩემ ღვთისმეტყველებაში და სწორედ ამიტომ ვთვლი, რომ მათ მიერ ნათქვამი ჩვენი სარწმუნოების  ჰიპოსტასურ ბუნებასა და სულიერებაზე ძალიან ღირებული და მნიშვნელოვანია. მე  მის მთავარ საღვთისმეტყველო წვლილს სწორედ ამაში ვხედავ, გარდა ამისა მამა სილუანის იდეის ფართოდ გავრცელება. მამა სილუანის იდეას ის ხსნის ძალიან პირადულად – არა მარტო ის, თუ რა თქვა მამა სილუანმა, თეორიულ ცოდნას ემატება პრაქტიკული გამოცდილება პირადად წმინდა სილუანისაგან  გადმოცემული.

 

მამა სოფრონი თქვენთვის არა მხოლოდ სულიერი მოძღვარია, აგრეთვე ის თქვენი მასწავლებელია საღვთისმეტყველო საკითხებში?

 

დიახ, გარკვეულწილად.

 

სხვა რომელი ღვთისმეტყველები გეხმარებოდნენ თქვენი საღვთისმეტყველო  აზროვნების ჩამოყალიბებაში?

 

რამდენადაც გასაკვირი არ უნდა იყოს, ჩემზე ძირითადად გავლენას ახდენდენ რუსი ღვთისმეტყველები და მე ამას სიხარულით ვაღიარებ.  პირველ რიგში ჩემი მასწავლებელი იყო განსვენებული მამა გიორგი ფლოროვსკი[3].  მე მასთან ჰარვარდში ვსწავლობდი და თავს მის მოწაფედ მივიჩნევ. რა თქმა უნდა მეც, როგორც ყველა ჩემი თაობა,  ბევრს ვკითხულობდით რუს ღვთისმეტყველებს პარიზის წმინდა სერგის ინსტიტუტიდან. მაგრამ მე უნდა ვთქვა, რომ ვკითხულობდი მათ, უკვე ფლოროვსკის გავლენის ქვეშ მყოფი და ვაცნობიერებდი, რომ თავად ფლოროვსკი მათ  ყველაფერში არ ეთანხმებოდა. ლოსკისაც[4] ვკითხულობდი, უდიდესი ინტერესით. სამწუხაროდ ნიკოლია აფანასიევი[5] წავიკითხე მას შემდეგ რაც დავწერე ჩემი სადოქტორო დისერტაცია.  როდესაც მე დავასრულე წერა, მამა იოანე მეიენდორფმა[6] მითხრა, რომ ჩემი დასკვნები ძალიან ახლოს იდგა აფანასიევთან.  შემდეგ მე წავიკითხე მისი ფუნდამენტური ნაშრომები, თუმცა ბევრ რამეში მისგან დისტანცირებული ვიყავი, მე მივხვდი, ჩვენ შორის არცთუ მცირეა საერთო.

 

რას გამოარჩევდით განსაკუთრებით მამა გიორგი ფლოროვსკიში? როგორ განსაზღვრებას მისცემთ თქვე მას, როგორც პიროვნებას და როგორც მეცნიერს?

 

მამა გიორგი ფლოროვსკი ძალიან კარგად იცნობდა ბერძენ მამებს. მას ქონდა ფილოსოფიური განათლება და მან ბერძენ მამებთან  შეძლო ეპოვნა პასუხები მთავარ  ფილოსოფიურ შეკითხვებზე –  მამების დროიდან დაწყებული დღევანდელ დღემდე. ამაშია მისი უდიდესი დამსახურება. მან გვასწავლა ჩვენ, პირადად მე მასწავლა წმინდა მამების აზრების გარჩევა და განსხვავება ბერძნული ფოლოსოფიისაგან, ეს ძალიან  მნიშვნელოვანია. თქვენ იცით ის  ხაზს უსვამდა ბერძნულ ბუნებას (ხასიათს) წმინდა მამების აზროვნებაში, სწავლებაში, ეკლესიის დოგმატებზე. ის საუბრობდა ქრისტიანიზირებულ ელინიზმზე და დაგვანახა ქრისტიანული ელინიზმი,  ეს ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, ეროვნებით ბერძენისათვის, ასევე ჩვენი დროის ბერძნებისათვის,  რომლებიც  საკუთარი იდენტობის პოვნისათვის იღწვიან.  თუმცა ეს ასევე მნიშვნელოვანია დასავლური კულტურისათვის, რომელშიც ჩვენ ვცხოვრობთ.  მე ასევე ძალიან ვაფასებ მის დამოკიდებულებას დასავლეთთან.  ის ფიქრობდა, რომ აღმოსავლეთი და დასავლეთი ერთი მედალის ორი მხარეა, არც ერთს და არც მეორეს არ შეუძლიათ ერთმანეთის გარეშე ყოფნა.  ასე რომ, რაღაც მხრივ – კარგი გაგებით ის იყო ეკუმენისტი. ის  არ კიცხავდა დასავლეთს.  ის კიცხავდა დასავლეთის მცდარ გზას, მაგრამ ფიქრობდა, დასავლეთის გარეშე აღმოსავლეთს არ შეუძლია იყოს ჭეშმარიტად კათოლიკური (მსოფლიო), დასავლეთის გარეშე შეუძლებელი იყოს კრებსითობა ეკლესიაში. ამ მოსაზრებამ მე ძლიერ გამაკვირვა.

 

თქვენ უწოდეთ ფლოროვსკის „ეკუმენისტი“. ნამდვილად ის იყო ადამიანი, რომელსაც გააჩნდა ღრმა ცოდნა დაწყებული მამების ღვთისმეტყველებიდან დასრულებული ეკუმენური თეოლოგიით. თქვენ  წარმოადგენთ ერთერთ წამყვან მართლმადიდებელ პატროლოგს, მაგრამ ასევე ცნობილი ხართ როგორც ეკუმენური მოღვაწე. მართლმადიდებელ ეკლესიაში, კერძოდ რუსეთის და სხვა ადგილობრივ  მართლმადიდებელ ეკლესიებში ვრცელდება ხმები, რომელიც ამტკიცებს, რომ ეკუმენიზმი ეს არის წმინდა მამების გარდამოცემის უარყოფა, რომ ეკლესიის მამები, როგორიც არის მაგალითად  წმინდა მარკოზ ეფესელი – არ სურდა ჰქონოდა  საქმე ერეტიკოსებთან, ემიჯნებოდნენ ქრისტიანთაშორის კონტაქტებს და რომ მთელი თანამედროვე ეკუმენური მოძრაობა სხვა არაფერია, თუ არა მართლმადიდებლობის ღალატი.

 

კარგია რომ გაიხსენეთ წმინდა მარკოზ ეფესელი, ვინაიდან ხშირად მისი როლის  არასწორ ინტერპრეტაციას ახდენენ და მისი სახელი ხშირად გამოიყენება იმ ხალხისგან, რომლებიც არა ეკლესიის ერთიანობისათვის, არამედ  მისი დანაწევრებისათვის იბრძვიან.  თუკი წავიკითხავთ წმინდა მარკოზ ეფესელის ცხოვრებას, დავინახავთ, მას უარი არ უთქვამს ფლორენციაში წასვლაზე. ის იქ  წავიდა ძლიერი სურვილით, შესულიყო არა მხოლოდ  დასავლეთის ეკლესიასთან საღვთისმეტყველო დიალოგში, არამედ მიეღწია მათთან გარკვეული სახის შეთანხმებას. ასეთი იყო მისი გაზრახვა. იმპერატორმა ის გაგზავნა იქ როგორც თავისი დროის ეკუმენისტი – ადამიანი, რომელიც შეეცდებოდა ერთიანობის მიღწევას.  ის არ შეკამათებია ამ მცდელობებს, ის მსჯელობდა ამ საკითხზე და ეთანხმებოდა როდესაც შეიძლებოდა დათანხმება. ხოლო როდესაც საჭირო იყო  ცდომილებას შეწინააღმდეგებოდა, ის მტკიცედ იდგა მართლმადიდებლობის დაცვის პოზიციაზე.

 

სწორედ ამას ვაკეთებთ ჩვენ, სწორედ ამას ვაკეთებდი პირადად მე მთელი ჩემი ცხოვრება და სწორედ ამას აკეთებს ეკლესია, მონაწილეობას იღებს რა ოფიციალურ დონეზე ეკუმენურ მოძრაობაში.  ეკუმენიზმი, როგორც ის მე მესმის, არის  ჩვენთვის მოცემული შესაძლებლობა გავავრცელოთ მართლმადიდებლური სარწმუნოება. ეს არის შესაძლებლობა შევხვდეთ  დასავლეთის ეკლესიებს, რომელთანაც ჩვენ ვართ განყოფილები. ვიმსჯელოთ იმაზე, თუ რაში ვეთანხმებით  ერთმანეთს და რაში არა. და მე არ ვფიქრობ, რომ მარკოზ ეფესელი არ მოიქცეოდა ასე დღევანდელ დღეს  ჩვენ გვერდით რომ ყოფილიყო.  ამიტომ არ მესმის რატომ კიცხავენ ჩვენ მონაწილეობას ეკუმენურ მოძრაობაში.  მე ვფიქრობ, ჩვენ ვაკეთებთ იმას, რასაც ეკლესიის მამები აკეთებდნენ თავის სიცოცხლეში და იმას რასაც ღმერთი ჩვენგან მოითხოვს. შეიძლება ჩვენ ვიყოთ სრულიად გულგრილი იმ ფაქტის მიმართ,  რომ ქრისტიანობა დანაწევრებულია?  ქრისტიანული ეკლესიის განყოფა უდიდესი ცოდვაა, რომელსაც ჩვენ ჩვენი შესაძლებლობების ფარგლებში წინ უნდა აღვუდგეთ. თუკი ჩვენ ვუღალატებდით მართლმადიდებლურ სარწმუნოებას, მაშინ რა თქმა უნდა ჩვენ სამართლიანად განგვსჯიდნენ. მაგრამ მე ვევედრები ღმერთს, რომ ეს არ მოხდეს. და საერთოდაც მართლმადიდებელ ეკლესიას თავისი ეკუმენური საქმიანობით არასოდეს გაუცია მართლმადიდებლური სარწმუნოება. აი ეს არის ჩემი პასუხი.

 

შემიძლია მე მოკლედ შევაჯამო თქვენი ნათქვამი: ე.ი. მარკოზ ეფესელის  ჭეშმარიტი მიმდევრები – არა ისინი არიან, ვინც ბრალს დებს საეკლესიო ხელისუფლებას „ეკუმენიზმის ერესში“ , არამედ ისინი, ვინც მიყვება მის გზას, მონაწილეობას იღებს ეკუმენურ შეხვედრებში, იქ წარმოადგენენ და იცავენ მართლმადიდებლურ სარწმუნოებას.

 

სწორედ მასეა. ზუსტად ამას აკეთებდა მარკოზ ეფესელი. როცა საქმე მივიდა შეთანხმების ხელმოწერაზე, რომელიც იქნებოდა მართლმადიდებლური სარწმუნოების ღალატი, მან წინააღმდეგობა გაუწია. მე ვიმედოვნებ, რომ  ჩვენც ყოველთვის ასე მოვიქცევით. მე ვერ წარმოვიდგენ მართლმადიდებელ ქრისტიანს, რომელიც ხელს მოაწერდა მართლმადიდებლური სარწმუნოების საწინააღმდეგო შეთანხმებას.

 

ქრისტიანული განყოფის  სხვადასხვა გაგება არსებობს. ერთნი ფიქრობენ, რომ ყველა განხეთქილება, რომელიც მომხდარა ქრისტიანული ეკლესიის ისტორიაში, იყო პიროვნული შეცდომა ამა თუ იმ კონკრეტული პირისა ქრისტიანულ  ეკლესიაში, ეკლესიის ბუნება ამისაგან არ დაზარალებულა  და ის რჩება ერთიანი.  მეორენი ამბობენ, ზოგიერთი განყოფა მოხდა არა დოგმატური მიზეზების გამო, არამედ პოლიტიკური ან ამა თუ იმ  ადამიანების პიროვნული თვისებების გამო. შეკითხვას უფრო კონკრეტულად დავსვამ: როდესაც საქმე გაქვთ  კათოლიკეებთან ან პროტესტანტებთან, თვლით თქვენ მათ ქრისტიანული თემის წევრებად თუ მათთვის ერთადერთი გზა -ეს  მართლმადიდებელ ეკლესიაში დაბრუნებაა?

 

ეჭვგარეშეა, რომ მართლმადიდებელი ეკლესია – ერთი, წმინდა, კათოლიკე და სამოციქულო ეკლესიაა. ერთადერთი, რომელიც დარჩა ერთგული პირველქრისტიანული ჭეშმარიტი ეკლესიის. თუ რა ხარისხით ფლობენ იმას რაც ჩვენ შეუცვლელად შევინარჩუნეთ, თუ რისიც სწამთ რამდენად ახლოსაა ჩვენ რწმენასთან, აქედან გამომდინარე რაღაც ხარისხით არიან ისინი ახლოს ჩვენ ეკლესიასთან და გააჩნიათ საეკლესიო (ეკლესიის ბუნების შემცველი) ელემენტები, რაღაც სახის ეკლესიურობა.  სწორედ ამიტომ ჩვენ შეგვიძლია  მათ ვუწოდოთ ეკლესიები. ისინი ჩვენთვის – არ არიან მსგავსი და ტოლი, მუსლიმების, იუდეველების და ბუდისტების. ისინი არიან ქრისტიანები.  რა თქმა უნდა, პროტესტანტებს შორის არსებობენ უკიდურესი ჯგუფები, რომელთაც აღარაფერი საერთო დარჩათ წმინდა გარდამოცემასთან, რომელიც სრულად შენარჩუნებულია მართლმადიდებელ ეკლესიაში. მაგრამ არიან სხვებიც, რომლებიც ინარჩუნებენ სრულად წმინდა გარდამოცემის რწმენას, ეს კი ნიშნავს,  სიწმინდეს ერთიანი, კათოლიკე და სამოციქულო ეკლესიის, თუმცა კავშირი წმინდა გარდამოცემასთან ბოლომდე არ დაუკარგავთ. აქედან გამომდინარე ჩვენ შეგვიძლია ვისაუბროთ ამ ქრისტიანების რაღაც სახის კავშირზე ერთი, წმინდა, კათოლიკე და სამოციქულო ეკლესიასთან, რომელსაც ვიმეორებ წარმოადგენს მართლმადიდებელი ეკლესია. ასე ვხედავ მე საერთო სურათს.

 

რას იტყოდით არამართლმადიდებლებთან საეკლესიო საიდუმლოებების ნამდვილობაზე, მაგალითად რომის კათოლიკე ეკლესიაში?

 

ჩემი შეხედულებით, საიდუმლოებების ნამდვილობასა თუ არანამდვილობაზე ზოგადად მცდარი გზით უდგებიან: მას უდგებიან დასავლური გზით. საიდუმლოება შეუძლებელია გამოყო, მოგლიჯო ევქარისტიას. ასეთია ჩემი პოზიცია ყველაფერში, რაც კი დამიწერია  გადმოღებულია ერთიანი ეკლესიის ისტორიიდან. ყველა საიდუმლოება დაკავშირებულია ევქარისტიასთან. ჩვენ გამოვყეთ სხვადასხვა საეკლესიო საიდუმლოებები ევქარისტიისაგან და ეს ლიტურგიკული თვალსაზრისით უდიდესი ტრაგედიაა.  ჩვენ განვაცალკევეთ ნათლობა ევქარისტიისაგან და ეხლა ვკითხულობთ, „ნამდვილია“ თუ არა ნათლობა. თუკი ავიღებთ მართლმადიდებელს, რომელიც იყო მონათლული, თუმცა სიცოცხლეში არ მიუღია ხორცი და სისხლი ქრისტესი ევქარისტიის საიდუმლოს გზით, უნდა ვიკითხოთ „ ნამდვილია“ კი მისი ნათლობა. მემგონი, შეუძლებელია წარმოიდგინო ნათლობა ევქარისტიისაგან განცალკევებულად. არამართლმადიდებელ ქრისტიანებთან ჩვენ არ გაგვაჩნია ევქარისტიული კავშირი. ევქარისტიულ დონეზე ჩვენ განყოფილები ვართ. იბადება კითხვა: “ნამდვილია“ დანარჩენი საიდუმლოებები, თუ ისინი არ არის განმტკიცებული  ევქარისიტული კავშირით. ასე რომ განხეთქილება, განყოფის მდგომარეობა ეხმაურება მთელ საეკლესიო საიდუმლოებების ცხოვრებას, ამიტომ შეკითხვა საიდულოებების ქმედითობასა თუ არაქმედითობაზე,  ჩემი აზრით ამაზე არ ვართ უფლებამოსილები გავცეთ სრული პასუხი.

 

დაეთანხმებოდით თუ არა რუსი ღვთისმეტყველის მთავარეპისკოპოსი ილარიონის (ტროიცკელი) მოსაზრებას, რომელიც მიიჩნევს, თუ კათოლიკე ან პროტესტანტი ეპისკოპოსი ხელს ასხამს მღვდელს,  სინამდვილეში „ერისკაცი ასხამს ხელს ერისკაცს“ და იქ არანაირი საიდუმლოება  არ აღესრულება?

 

კვლავ განვმეორდები, ასეთი პოზიცია საეკლესიო საიდუმლოებების საკითხებთან მიმართებაში არასწორია.  ის განიხილავს  ხელდასხმას რაღაც ევქარისტიისაგან განცალკევებულს. ხელდასხმა მართლმადიდებელ ეკლესიაში ევქარისტიის გარეშე არ აღესრულება. რა თქმა უნდა, თუ ჩვენ არ გვაქვს ევქარისტიული კავშირი რომის კათოლიკე ეკლესიასთან, ჩვენ ვსვამთ კითხვას რა ხდება მათთან. აქვთ კი მათ, მაგალითად საეკლესიო საიდუმლოება?  არიან კი რომის კათოლიკე ეკლესიაში წმინდანები? გარდა ძველი ეკლესიის საერთო წმინდანებისა, განხეთქილების შემდეგ არის კი სიწმინდე დასავლეთის ეკლესიაში? წარმოადგენს თუ არა წმინდანს, მაგალითად ფრანცისკ ასიზელი? მამა გიორგი ფლოროვსკი ამბობდა: დიახ. მე პირადად თავს შევიკავებდი ამაზე აზრის გამოთქმისაგან.  რამდენადაც მე არ შემიძლია მასზე ვილოცო, ვინაიდან ის არ არის ჩემი ევქარისტიული ერთობის წევრი, მე არ შემიძლია გაგცეთ პასუხი მის წმინდანობაზე. ჩემთვის მთავარი კრიტერიუმია – ევქარისტიული კავშირი.  წმინდანობა და საიდუმლოება ურთიერთკავშირშია, საიდუმლოების გარეშე არ არსებობს სიწმინდე.  ყველა წმინდანი დასავლეთის ეკლესიის – არიან ნამდვილად თუ არა წმინდანები? მე ვფიქრობ, ამაზე უბრალოდ  მარტივად პასუხის გაცემა შეუძლებელია.

 

არსებობენ ადამიანები, რომელთაც აქვთ სურვილი ამ ყველაფერს მარტივად გასცენ პასუხები. ყველას სურს ნათლად განსაზღვროს და თქვას: არამართლმადიდებლური ეკლესიები არიან ჭეშმარიტი ეკლესიები,  ან საპირისპირო, მათში არაფერი არ დარჩენილა ეკლესიისაგან, არ ჰყავთ წმინდანები, არ აქვთ ევქარისტია, ერისკაცი ხელს ასხამს ერისკაცს და ა.შ. თქვენ აირჩიეთ „აპოფატური“  პოზიცია: თქვენ სვამთ კითხვას, მაგრამ თავს იკავებთ საბოლოო პასუხებისაგან. შეიძლება ამ კითხვაზე პასუხი გაცემულ იქნეს თავად ამ კონფესიების შიგნიდან და არა მის გარეთ მყოფი ადამიანებისაგან, რომლებიც ამ ერთობას არ ეკუთვნიან? რომ არა ჩვენი მხრიდან  თავდაჯერებულობა მივცეთ ყოველივეს მკაფიო და ცალსახა განსაზღვრება?

 

დიახ.  თქვენ რა თქმა უნდა იცით, რომ ამ კითხვებზე მართლმადიდებელ ღვთისმეტყველებს  განსხვავებული პასუხები აქვთ. ეს კითხვები არ არის ახალი, ისინი დაისვა ჯერ კიდევ მეოცე საუკუნის ოციან წლებში.  მართლმადიდებელი ღვთისმეტყველების უმრავლესობა დღევანდელ დღემდე თვლიდნენ, რომ შეუძლებელია იმსჯელო იმაზე, თუ რა ხდება არამართლმადიდებელ ქრისტიანულ ეკლესიებში. რუსი ღვთისმეტყველების უმრავლესობა თვლიდა, რომ უკანასკნელი სიტყვა  ეკუთვნის ღმერთს. ჩვენ შეგვძილია იმაზე ვიმსჯელოთ, რაც მხოლო გამოვიტანოთ განაჩენი იმაზე, რაც მის გარეთ არის თავის მოტყუება იქნება. ეს მოსაზრება არსებობდა ჩვენი დროის უმრავლეს რუს ღვთისმეტყველებში. მე ამ საკითხს უფრო კონკრეტულად ვუდგები. მე შემდეგი კრიტერიუმი შემომაქვს – ევქარისტიული კავშირი.  სწორედ ამიტომ ვამბობ , თუ ევქარისტიული კავშირი არ არის, მართლმადიდებლებმა თავი უნდა შეიკავონ განსაზღვრებისაგან, თუმცა დეფაქტოდ ჩვენ არ ვცნობთ არამართლმადიდებლურ საეკლესიო საიდუმლოებებს  და ღვთისმეტყველებამ ამას ანგარიში უნდა გაუწიოს.  თუ მე არ ვმონაწილეობ ევქარისტიაში, რომელიც ამტკიცებს სხვა საიდუმლოებების ნამდვილობას,  მე არ შემიძლია დავამტკიცო, რომ ეს საიდუმლოება ნამდვილია. მაგრამ ვიმეორებ, აქ შეუძლებელია არსებობდეს ერთპიროვნული და მკაფიო პასუხი, არ შეიძლება მარტივად დაყო ყველაფერი თეთრად და შავად.

როგორ შეაფასებდით დღევანდელ მდგომარეობით მართლმადიდებელი და რომის კათოლიკე ეკლესებს შორის ურთიერთობას?[7]

 

მე ვფიქრობ საღვთისმეტყველო დონეზე არის დიდი დაახლოება. მართლმადიდებლურმა ღვთისმეტყველებამ გარკვეულ დონეზე გავლენა მოახდინა კათოლიკურ ღვთისმეტყველებაზე, მის ნაწილზე (ვინაიდან ყველა კათოლიკე თეოლოგი არ ეთანხმება ერთმანეთს). ცხადია, რომ მეორე ვატიკანის კრებამ თავის თავზე მართლმადიდებლური ღვთისმეტყველების გავლენა განიცადა, მაგალითად აფანასიევის და სხვების. არიან კათოლიკე ღვთისმეტყველები, რომლებიც გულის სიღრმემდე ბევრ რამეში მართლმადიდებლობას უფრო მეტად ეთანხმებიან  , ვიდრე  თავიანთ ოფიციალურ სწავლებებს, ასე რომ ვფიქრობ, საღვთისმეტყველო გეგმით   დაახლოების იმედი ნამდვილად არის. მაგრამ რომის კათოლიკე ეკლესია აგრეთვე  წარმოადგენს პოლიტიკურ ორგანიზაციას, თუმცა არა  ამ სიტყვის პირდაპირი გაგებით. მას სურს ქონდეს გავლენა მსოფლიოს ისტორიულ განვითარებაზე  და კერძოდ ქრისტიანული სამყაროს განვითარებაზე. სამწუხაროდ, მათ სურთ წარმოდგენილები იყვნენ მართლმადიდებელ ქვეყნებში და იქ არსებულ მდგომარეობაზე  ქონდეთ გავლენა. უნიატიზმი ქმნის ძალიან ბევრ სიძნელეებს და  საღვთისმეტყველო დაახლოებას აფერხებს.  სწორედ ამ სირთულეების გამო ჩვენ დღეს  საღვთისმეტყველო დიალოგის დამძიმებას განვიცდით, რომელსაც ვატიკანის პოლიტიკური ხაზი ქმნის. ასეთია არსებული ვითარება, როგორსაც მე მას ვხედავ.

როგორ შეაფასებდით მართლმადიდებელ და აღმოსავლეთის ქალკედონამდელ ეკლესიებს შორის დიალოგის შედეგებს?

 

ვშიშობ, ამ კუთხით  არც თუ ძლიერ ოპტიმისტურად  ვარ განწყობილი. ჩვენ  ბევრ დოგმატურ საკითხზე შევთანხმდით,  მაგრამ ძნელია გავარკვიოთ რიგი ეკლესიოლოგიური პრობლემები. ჩემი გადმოსახედიდან ეკლესიოლოგია ძალიან  მნიშვნელოვანია. მე ამაზე ჯერ კიდევ 70-იან წლებში ვწერდი. ჩვენ ვერ გადავწყვიტეთ წმინდანების პრობლემა. ორივე მხრიდან არსებობენ წმინდანები, რომლებიც ანათემირებულები იყვნენ ერთი ან მეორე  ეკლესიის მხრიდან. როგორ შეგვიძლია ასეთ მდგომარეობაში  ევქარისტია აღვასრულოთ? ერთერთმა მხარემ უნდა შეცვალოს საკუთარი პოზიცია.  მე არ ვფიქრობ, რომ აღმოსავლეთის ქალკედონამდელი ეკლესიები მზად არიან თავისი პოზიციები შეცვალონ და ჩვენც არ განგვიზრახავს პოზიციის შეცვლა.  არ ვიცი თუ როგორ შეიძლება გადაილახოს ეს წინააღმდეგობა, სწორედ ამიტომ არ ვარ ოპტიმისტურად განწყობილი.   ასევე არის სხვა პრობლემები, მაგალითად, მსოფლიო კრებების ავტორიტეტის საკითხი. ჩვენ ვაღიარებთ შვიდ მსოფლიო საეკლესიო კრებას, ისინი სამს.  ასე რომ არის საღვთისმეტყველო შეთანხმება ქრისტოლოგიაზე – ეს როგორღაც იქნა მიღწეული, რჩება გადასაწაყვეტი საკმაოდ რთული და მნიშვნელოვანი ეკლესიოლოგიური საკითხები…

 

ჩვენ დავიწყეთ საუბარი სულიერი ცხოვრებით და ღვთისმეტყველებით. ბოლოსკენ მაქვს სურვილი   ამ თემას ისევ დავუბრუნდეთ. რა არის თქვენი აზრით ღვთისმეტყველება? ეს არის მეცნიერება, ან შეიძლება ხელოვნება, თუ ეს თვით ცხოვრებაა?

 

ეს ძალიან მნიშვნელოვანი შეკითხვაა, რომელზეც არც თუ ისე ადვილია პასუხის გაცემა. ვფიქრობ, მე არ აღვწერდი ღვთისმეტყველებას  როგორც „მეცნიერებას“, „ხელოვნებას“ ან “ცხოვრებას“. ხელოვნება და მეცნიერება ეს განუყოფელია ცხოვრებისაგან და  მის ნაწილს წარმოადგენს.  სწორედ ამიტომ ხელოვნება, მეცნიერება, ცხოვრების ყოველდღიურობა უნდა იყოს ჩართული ღვთისმეტყველებაში, ვიტყოდი ღვთისმეტყველებით „მოწამლული“. ღვთისმეტყველება არ წარმოადგენს „სამეცნიერო სპეციალიზაციას“. ღვთისმეტყველების საგანი და  ამოცანა  ამ ცხოვრებაში  სამყაროს გადარჩენაა. ღვთისმეტყველება -ესაა  უწყება ღვთისა სამყაროს გადარჩენის შესახებ  ქრისტეში.  ჩვენ მოწოდებულები ვართ  ამ საღვთო უწყებას კაცობრიობიოს მოთხოვნები  ყოველ განსაზღვრულ პერიოდში, ყოველ კულტურაში დავუკავშიროთ. ასე რომ ღვთისმეტყველება – ეს არის ქრისტეს სასიხარულო ამბავი სამყაროს ეგზისტენციალურ საჭიროებებზე ნებისმიერ დროში. ღვთისმეტყველება უფრო ყოვლისმომცველია, ვიდრე ნებისმიერის სხვა მეცნიერება ან ხელოვნება.

 

კარგმა ღვთისმეტყველმა ეს ყველაფერი უნდა გაითვალისწინოს, მან უნდა დაინახოს, რას გამოხატვას ცდილობს მხატვარი  საკუთარი ხელოვნების ნიმუშში, თავის შემოქმედებაში. ღვთისმეტყველება უნდა იყოს ღია სხვადასხვა კულტურებისათვის, უნდა ცდილობდეს გავლენა მოახდინოს კულტურაზე. ასე იქცეოდნენ ბერძენი მამები: მათ შექმნეს კულტურა. ღვთისმეტყველებამ ყველასათვის უნდა გახსნას თავისი საზღვრები. რაც შეეხება ადამიანს და ყოველივეს რაც მის გარშემოა, ვისაც აქვს კავშირი ქმნილების გადარჩენასთან. დღეს ეს უკანასკნელი საკითხი განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანია.

 

რა არის თქვენი ღვთისმეტყველების მთავარი თემა?

 

ზუსტად ამაშია. მე ვცდილობ დავინახო, რას იტყოდნენ ეკლესიის მამები დღეს რომ აქ  ყოფილიყვნენ. მაგალითად კაცობრიობის წინაშე მდგარ პრობლემებზე.  აი რატომ ვუსვამ ხაზს პიროვნების მნიშვნელობას. მე ვფიქრობ, რომ პიროვნების, პერსონის, ჰიპოსტასის- გასაღებია ღვთის ხატების შენარჩუნება მსოფლიოში, ისტორიაში. მე ვფიქრობ, ქრისტე მოვიდა რათა განეახლებინა ადამიანის, როგორც პიროვნების ღირებულება, რომელიც დაცემითა და ცოდვით იყო შერყვნილი.  ჩემს ღვთისმეტყველებაშიც მთავარი თემაა – პიროვნების გაგება, შეცნობა.

 

ჩემთვის ასევე მნიშვნელოვანია ბუნების დაცვა და შენარჩუნება. ადამიანს შეუძლია დაანგრიოს ღვთის მიერ შექმნილი ბუნება ან პირიქით განაახლოს (აღადგინოს) იგი. მისცეს მას სრული და ჭეშმარიტი მნიშვნელობა, შეინარჩუნოს იგი და მიიყვანოს ის გადარჩენამდე, განღმრთობამდე.  მთელი მსოფლიო ადამიანთან ერთად ან იტანჯება, ან მიემართება ღმერთს და მიდის გადარჩენის გზაზე.

 

დასასრულს, მე „შეპყრობილი“ ვარ ეკლესიოლოგიით, მე ყველაფერს ვუკავშირებ ეკლესიას.  ეკლესიის გარეთ არაფერი არ შეიძლება იყოს ადამიანისათვის  სრულყოფილი, არც ქმნილებისათვის, ხოლო მე ჩემი  ღვთისმეტყველებით    ვემსახურები ეკლესიას.

 

შენიშვნები:

[1] სოფრონ სახაროვი – (1896 – 1993) კონსტანტინოპოლის მართლმადიდებელი ეკლესიის მღვდელმსახური, არქიმანდრიტი, სილუან ათონელის მოწაფე და  ბიოგრაფი. ინგლისში დაარსა იოანე ღვთისმეტყველის მართლმადიდებლური მონასტერი. [2] სილუან ათონელი (1866-1938) -ათონის წმინდა პანტელეიმონის მონასტრის ბერი. მართლმადიდებელმა ეკლესიამ მოგვიანებით იგი წმინდანად შერაცხა. მისი სულიერი მოღვაწეობა და დარიგებები ფართოდ გახდა ცნობილი მისი მოწაფის სოფრონ სახაროვის წიგნით „ მამა სილუანი – ბერი ათონის მთიდან“.

 

[3] გიორგი ფლოროვსკი (1893-1979)  მეოცე საუკუნის ცნობილი მართლმადიდებელი ღვთისმეტყველი, სასულიერო პირი, პარიზის წმინდა სერგის მართლმადიდებლური ინსტიტუტის პედაგოგი და ეკუმენური მოძრაობის აქტიური წევრი.

 

[4] ვლადიმერ ლოსკი (1903-1958) მართლმადიდებელი ღვთისმეტყველი, მართლმადიდებლურ ღვთისმეტყველებაში ნეოპატრისტიკული სინთეზის ერთერთი თანაავტორი.

 

[5] ნიკოლაი აფანასიევი (1893- 1966) მართლმადიდებელი ღვთისმეტყველი,  კონსტანტინოპოლის მართლმადიდებელი ეკლესიის აღმოსავლეთ ევროპის რუსული ეგზარქატის პროტოპრესვიტერი და  პარიზის წმინდა სერგის მართლმადიდებლური ინსტიტუტის პროფესორი.

 

[6] იოანე მეიენდორფი (1926-1992) მართლმადიდებელი ღვთისმეტყველი, ბიზანტიოლოგი და ეკლესიის ისტორიკოსი. ამერიკის მართლმადიდებელი ეკლესიის პროტოპრესვიტერი. წმინდა ვლადიმირის სასულიერო სემინარიის ეკლესიის ისტორიისა და პატრისტიკის პროფესორი, სხვადასხვა დროს ლექციებს კითხულობდა ჰარვარდის და კოლუმბიის უნივერსიტეტში.

 

[7] ინტერვიუ ჩაწერილია 1998 წელს, შესაბამისად იმ დროს დიალოგის პროცესში იყო სიძნელეების. ეს შეეხებოდა უნიატიზმის საკითხს, ეს პრობლემა მოგვიანებით საღვთისმეტყველო დიალოგის დონეზე იქნა დაძლეული.

 

წყარო: “Церковь и мир” N 3 (6) 1998

 

თავისუფალი თარგმანი

ავტორი- გერმანიის აიხშტეტ-ინგოლშტადტის კათოლიკური უნივერსიტეტის სტუდენტი შოთა კინწურაშვილი

 

25.02. 17

წყარო