2015 წლის 4 ნოემბერს მიუნხენის (გერმანია) ლუდვიგ-მაქსიმილიანეს უნივერსიტეტის მართლმადიდებლური თეოლოგიის ინსტიტუტის დაარსებიდან ოცდაათი წლის, ხოლო მართლმადიდებლური თეოლოგიის ფაკულტეტის დაარსებიდან ოცი წლის იუბილე იქნა აღნიშნული. მართლმადიდებლური თეოლოგია უნივერსიტეტში კათოლიკური და ევანგელური თეოლოგიური ფაკულტეტების გვერდით ისწავლება. იუბილესთან დაკავშირებით მოწვეულ სტუმრებს შორის იყო ცნობილი მართლმადიდებელი თეოლოგი პერგამოსის მიტროპოლიტი იოანე ზიზიულასი. სწორედ ამ დღეს მიტროპოლიტი იოანე ზიზიულასი  დაჯილდოვებულ იქნა ლუდვიგ-მაქსიმილიანეს უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორის ხარისხით.

მართლმადიდებლური თეოლოგიის ფაკულტეტის იუბილეზე  მოსხენებით წარდგა თავად მიტროპოლიტი იოანე, რომელმაც  ისაუბრა მართლმადიდებლური თეოლოგიის ამოცანასა და მნიშვნელობაზე დღევანდელ ევროპაში.

ასევე ფაკულტეტის  და მართლმადიდებლური თეოლოგიის მნიშვნელობაზე გერმანიაში ისაუბრეს უნივერსიტეტის პრეზიდენტმა, კათოლიკური და ევანგელური თეოლოგიის ფაკულტეტების წარმომადგენლებმა, გერმანიის მიტროპოლიტმა ავგუსტინემ (კონსტანტინოპოლის მართლმადიდებელი ეკლესია),  მიუნხენისა და ფრაიზინგის მთავარეპისკოპოსმა კარდინალმა მარქსმა(კათოლოკური ეკლესია), რომელმაც მიტროპოლიტ იოანეს ორ ეკლესიებს შორის ხიდის მშენებელი უწოდა.  სუსანე ბრეით-კესლერი წარმოადგენდა ევანგელური ეკლესიას,  წმ. საყდრის ქრისტიანთა ერთიანობის ხელშემწყობი კომისიის პრეზიდენტი კარდინალი კურტ კოხი, რომელმაც ისაუბრა მართლმადიდებლურ-კათოლიკურ დიალოგზე, ასევე აღნიშნა მიტროპოლიტ იოანე ზიზიულასის უდიდესი როლი ამ დიალოგის განვითარებაში.

სხვა ადგილობრივი მართლმადიდებელი ეკლესიიდან წარმოდგენილი იყვნენ საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის გერმანიისა და ავსტრიის ეპისკოპოსი ლაზარე სამადბეგაშვილი და სერბეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის ცენტრალური ევროპის ეპისკოპოსი სერგი კარანოვიჩი. ასევე გერმანიის სხვადასხვა მართლმადიდებელი ეკლესიის სამღვდელოება და სტუდენტები.

იაონე ზიზიულასი – პერგამოსის მიტროპოლიტი, კონსტანტინოპოლის მართლმადიდებელი ეკლესია. ჩვენი დროის ყველაზე ცნობილი და ავტორიტეტული მართლმადიდებელი თეოლოგი . დაიბადა 1931 წელს საბერძნეთში. თეოლოგიას სწავლობდა თესალონიკში, ათენში, ბოსეში (შვეიცარია) და აშშ-ში. სადაც იყო გიორგი ფლოროვსკის სტუდენტი. 1965 წელს ათენში დაიცვა სადოქტორო დისერტაცია. სისტემატური თეოლოგიის პროფესორი ასწავლიდა ედინბურგის, გლაზგოს, ლონდონის და თესალონიკის უნივერსიტეტებში. 1986 წელს კონსტანტინოპოლის მართლმადიდებელი ეკლესიის წმინდა სინოდმა გამოარჩია პერგამოსის მიტროპოლიტად. 2006 წლიდან არის მართლმადიდებელბსა და კათოლიკეებს შორის საღვთისმეტყველო დიალოგის ხელმძღვანელი (წარმოადგენს მართლმადიდებელი ეკლესიის მხარეს). არის მრავალი უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორი.

მართლმადიდებლური თეოლოგიის ამოცანა თანამედროვე ევროპაში

რა წარმოადგენს მართლმადიდებლური თეოლოგიის ამოცანა თანამედროვე ევროპაში?

ნება მომეცით თავიდან დავიწყო იმით რას არ წამოადგენს. დასავლეთში მართლმადიდებლობას ხშირად წარმოაჩენენ რაღაც „ეგზოტიკური“ რელიგიის სახეობად, უცხოს ევროპული იდენტობისათვის,  წარსულ რელიქვიად, თითქოსდა გვიჭირავს წარსულის გადმონაშთი, რომელსაც პატივისცემა და შესწავლა სჭირდება, სხვა არაევროპული ტრადიციების მაგალითზე.  ბევრი მართლმადიდებელი ამ აზრს იზიარებს კიდეც.  დასავლეთ-აღმოსავლეთის ოპოზიცია, რომელიც მოცემული იყო მეოცე საუკუნის რუსი სლავოფილების მიერ თავისი გზა დღევანდელ საბერძნეთშიც იპოვა. ამ ბოლო დროს მას  პოლიტიკური მიზნებისთვისაც კი იყენებენ. ასე მაგალითად, ახდენენ რა  ანტიდასავლური გრძნობების ამუშავებას მართლმადიდებლებში. ამას თან სდევს  კონსერვატიული ტენდენციების ზრდა მართლმადიდებლებს შორის, რაც გამოიხატება ნებისმიერი დიალოგის უარყოფაში იქნება ეს ქრისტიანულ დასავლეთთან თუ ეკუმენურ მოძრაობასთან.

თუმცა ეს რა თქმაუნდა არ არის მართლმადიდებლური ტრადიციის ჭეშმარიტი ბუნება. მართლმადიდებლობა არ  არის უცხო ევროპისათვის,  იგი მისი სულიერი იდენტობის განუყოფელი ნაწილია. ევროპის საფუძველი მოიცავს როგორც ქრისტიანულ დასავლეთს ასევე ქრისტიანულ აღმოსავლეთს.  ბერძენი მამები იყვნენ საუკუნეების განმავლობაში დასავლეთ საქრისტიანოს ნაწილი ნეტარი ავგუსტინეს, წმინდა  იერონიმეს, ამბროსის და სხვა ლათინი მამების გვერდით. ათასი წლის განმავლობაში ეკლესია სუნთქავდა ორივე ფილტვით.  ღვთისმეტყველების სფეროში  არ იყო უფრო ტრაგიკული  მოვლენა როგორიცაა „დიდი განხეთქილება“, რომელმაც მიიყვანა აღმოსავლეთი და დასავლეთი დამოუკიდებელ ეკლესიებამდე, დააყენა ურთიერთსაწინააღმდეგო გზებზე, მაგრამ ამან მაინც ვერ შეძლო მათი საერთო საფუძველის შერყევა. აღმოსავლეთსა და დასავლეთს არასოდეს შესძენია ყალბი თვითკმაყოფილება და თვითკმარობა.  „კვლავ  გაერთიანების ამოცანა ფარავს ორივე მხარის ისტორიის შიდა ლოგიკას. ეს არის ეკუმენური იდეის გაზაფხული“ (გ. ფლოროვსკი)[1].

სწორედ ამიტომ, მართლმადიდებლური თეოლოგიის ამოცანის შესრულება დასავლეთში არის განუყოფელი ეკლესიის საერთო მემკვიდრეობის მოწმობა. კონფესიური სულის წახალისება და გავრცელება, რომელიც შედეგია აღმოსავლეთის და დასავლეთის  განყოფის მეორე ათასწლეულში.  მართლმადიდებლური თეოლოგიამ უნდა იღვაწოს, აღმოსავლეთისა და დასავლეთის განუყოფელი ეკლესიისათვის.

ეს ნიშნავს, რომ მართლმადიდებლური თეოლოგია უნდა ჩადიოდეს საწყის წყარომდე,  როგორც ბერძენი ისე ლათინი მამების ნაშრომებამდე.  მან ასევე უნდა მოუსმინოს რეფორმაციის ხმას, როგორც ამას გვაჩვენებს ძველი ეკლესიის ჭეშმარიტი ტრადიცია, რომელიც მოიცავდა უპირველეს ყოვლისა წმინდა წერილს. ბიბლია და ეკლესიის მამები განუყოფლი ეკლესიის საძირკველია, რომელზეც აღმოსავლეთის და დასავლეთის ეკლესიებს შეუძლიათ აღადგინონ ერთიანობა.

მართლმადიდებლური თეოლოგიის ამოცანა არ წარმოადგენს  უბრალოდ ტრადიციის გამეორებას. მე ვიტყოდი პირველ რიგში ეს ნიშნავს,  ტრადიციის დროსთან შესაბამის ინტერპრეტირებას. ეს ინტერპრეტაცია,  ჰანს-გეორგ გადამერმა[2] გვასწავლა საკუთარი ჰერმენევტიკიდან, რომელიც წარმოადგენს წარსულის დიალოგს აწყმოსთან ან მომავალთან. ტრადიცია რომელიც არ ახდენს ინტერპრეტაციას აწყმოსთან და მომავალთან დიალოგში მკვდარია და მას არაფრის შეთავაზება არ შეუძლია  კულტურებისა და ცივილიზაციებისათვის.

დავუბრუნდეთ დასაწყისში დასმულ შეკითხვას: რა ამოცანა გააჩნია მართლმადიდებლურ თეოლოგიას დღევანდელ ევროპაში? რომელი ეგზისტენციალური პრობლემები დგას ევროპულ კულტურაში, რომელთანაც დიალოგში უნდა შევიდეს თეოლოგია?

ზოგიერთი ადამიანისათვის ევროპა უპირველეს ყოვლისა, თუ  სრულად  არა ნაწილობრივ მაინც წარმოადგენს ეკონომიკურ და პოლიტიკურ ერთობას. მაგრამ საეჭვოა, რომ ამ ერთობამ შეიძლება იარსებოს მხოლოდ ეკონომიკური და ინსტიტუციონალური სტაბილურობის საფუძველზე. ერთი მხრივ, სოციალური ინტეგრაცია წარმოადგენს აუცილებელ პირობას ერთობისათვის. მაშინაც კი თუ ევროპა სრულად გარდაიქმნება „Homo oeconomicus“ -სად და შეიქმნება ისე, რომ ვერ ვიფიქროთ ვერაფერზე გარდა „პური და სანახაობისა“, ის  მაინც ვერ შეძლებს მშვიდად არსებობას  რაიმეგვარი სულიერი იდენტობის გარეშე.

დღეს განიხილავენ ევროპულ იდენტობას, მისი ისტორიის მანძილზე ფორმულირებულს სამი კულტურული და სულიერი ძალის სინთეზის შედეგად.

პირველი მოდის ძველი ბერძნებისაგან , მათი ბუნებრივი სურვილისაგან, რომელიც ყველგან ყოფნის სურვილს გამოხატავდა.  რომელიც შეიძლება აღწერილ იქნეს  როგორც ონტოლოგიური და ესთეტიკური მნიშვნელობა. ქრისტიანობის თავის რელიგიად მიღებით ბერძნებმა წარმოადგინეს შემდეგი ელემენტი ევროპულ კულტურაში, ძირითადად ეკლესიის ბერძენი მამებით.

სხვა სულიერი ძალა მოვიდა ებრაული კულტურიდან, რომელიც არ ინტერესდებოდა ასე ძლიერ შეკითხვებზე იმაზე როგორ და რანაირად, არამედ იმაზე თუ ვინ შექმნა ყოველივე ეს. ებრაული აზროვნება განიხილავდა მსოფლიოს როგორც აქტს, მოვლენას, და ხაზს უსვამდა ისტორიაში უფრო მეტად ონტოლოგიას ვიდრე ესთეტიკას.

და ბოლოს მესამე ფაქტორი შემოვიდა რომის საშუალებით. რომაული გონი უყურებდა სამყაროს უპირველეს ყოვლისა რეალობას რომელიც ორგანიზებულია შემდეგნაირად, რომ ის შეიძლება იყოს ეფექტური და მოგვცეს რაიმესახის  შედეგი. უტილიტარული მიდგომა რეალობისადმი გამომუშავებულია და მიყვანილ იქნა შესანიშნავ წარმატებებამდე ევროპული გონის ისეთ საკითხებში როგორიცაა სამართალი, წესრიგი და სოციალური სტაბილურობა, აგრეთვე  ჩვენი დროის ტექნოლოგიური მიღწევები. ამ ყოველივეს ევროპამ მიაღწია ქრისტიანობის და ეკლესიის დახმარებით.

მაშასადამე ათენი, იერუსალიმი და რომი (როგორც ძველი, ასევე ახალი) წარმოადგენს ევროპული იდენტობის ქვაკუთხედს და მისი ისტორიული არხი, რომელიც გადმოეცემა დღევანდელ ევროპას არაფერია  თუ არა სხვა, ქრისტიანული ეკლესია და მისი თეოლოგია.

ყველაფერი ეს საუბრობს „ქრისტიანულ ევროპაზე“. მაგრამ როგორ შეიძლება იქნას ეს გაგებული და გააზრებული დღეს? შეგვიძლია კი ჩვენ კვლავაც ვისაუბროთ ქრისტიანულ ევროპაზე?

ევროპაში არიან დღეს ისეთებიც რომლებიც ამას იღებენ როგორც აუცილებლობას, რომ ევროპა წარმოადგენს ქრისტიანობას და არ შეიძლება იყო არა ქრისტიანული. ასევე როგორც, არიან ისინი რომელთა აზრითაც  პლურალისტურ მსოფლიოში რომელშიც დღეს ჩვენ ვცხოვრობთ ყოვლად წარმოუდგენელია „ქრისტიანული ევროპა“. როდესაც რამდენიმე წლის წინ იქნა მცდელობა მიღებული ყოფილიყო სავარაუდო კონსტიტუცია ევროპისათვის,  მხედველობაში უნდა ყოფილიყო მიღებული ევროპული იდენტობის ქრისტიანული საფუძვლები რომელიც უარყოფილ იქნა. ევროპის დამოკიდებულება ქრისტიანობასთან დღესდღეისობით რჩება ბუნდოვანი. ამან შეიძლება მოახდინოს ზეგავლენა იმაზე, რომ ქრისტიანულმა თეოლოგიამ შეიძლება ითამაშოს კომუნიკაციის როლი ევროპულ სიტუაციაში.  თეოლოგიური ფაკულტეტები ევროპაში ვერ იქნება გავლენის მომხდენი ამ გაურკვევლობაზე.

არსებობს რამდენიმე ფაქტორი, რომელიც ქმნიან მიმდინარე გაურკვევლობას ევროპის ქრისტიანობასთან მიმართებაში. პირველი საქმე გვაქვს სეკულარიზმის ზომასთან. ჰუმანისტური იდეის განმანათლებლობის გავრცელებით  ქრისტიანობაში მცირდება გარკვეული ზნეობრივი ღირებულებები, რომელიც ითვლება საკმარისად, რათა გამოხატონ ევროპის სულიერი იდენტობა ქრისტიანობასთან არაპირდაპირი მინიშნებით. ასეთი ფასეულობებია ადამიანის პიროვნების , ღირსების და თავისუფლების პატივისცემა, მისი უფლება თანაარსებობის და ცხოვრების სხვადასხვა მსოფლმხედველობით, რათა ისინი არ შელახავენ სხვის თავისუფლებას და ა.შ.

ეს ყველაფერი არის გამოწვევა ქრისტიანული თეოლოგიისათვის, რათა შევიდეს კონსტრუქციულ დიალოგში თანამედროვეობასთან, სადაც მართლმადიდებლური თეოლოგიაც შეიტანს საკუთარ მნიშვნელოვან წვლილს. პიროვნების ღვთისმეტყველება შემუშავებულია ბერძენი მამების მიერ, საუბარია რა  ადამიანის უნიკალურობაზე, განსხვავებულის პატივისცემაზე  და პიროვნების თავისუფლებაზე – ეს ყველაფერი  პირდაპირ კავშირშია სამების თეოლოგიასთან. სამების თეოლოგიის ანთროპოლოგიური  შედეგებმა შეიძლება შეგვთავაზოს ბმული  ქრისტიანობასა და თანამედროვე ჰუმანისტურ კულტურებს შორის დიალოგში.  მართლმადიდებლური თეოლოგია უნდა იყოს საკმარისად გაბედული, რათა მოახდინოს წმინდა სამების სწავლების ინტერპრეტაცია (ასევე სხვა ქრისტიანული დოქტრინების) ჰუმანისტურ პირობებში. ეკლესიის დოგმატები არ წარმოადგენს რაციონალურ განცხადებას რომელიც მარტივად მეორდება, ისინი ჩვენი სულიერი ცხოვრების  გზამკვლევი არის და თეოლოგიამ აუცილებლად  უნდა გამოიტანოს ამ ყოველივედან ეგზისტენციალური მნიშვნელობა.

მეორე ფაქტორი რომელიც გაურკვეველია, ეს არის  დღევანდელი ევროპის დამოკიდებულება ქრისტიანობისადმი. ადრეულ წარსულში ევროპა ასე თუ ისე ერთიანი პირი იყო რელიგიური თვალსაზრისით.  დღევანდელი ევროპა შედგება ადამიანების ძალიან დიდი რაოდენობით, რომელიც არ მიეკუთვნებიან ქრისტიანობას, მსოფლიო პოლიტიკაში არსებული რეალობა, ახლო აღმოსავლეთიდან მიგრანტების ახალი  ნაკადი მალე მიგვიყვანს რელიგიური პლურალიზმის თანხმობასთან და ეს იქნება თავისთავად ქრისტიანული თეოლოგიის გამოწვევა.

ქრისტიანული თეოლოგიის დამოკიდებულება სხვა რელიგიებისადმი  რომელშიც ერთიანი და მყარი პოზიცია არ გაგვაჩნია არის შემდეგი.  ქრისტე რაღაც სახით მაინც არსებობს მათში, შეიძლება მათდა გაუცნობიერებლად. ვატიკანმა  რამდენიმე წლის წინ გამოსცა ძალიან საინტერესო ანგარიში ქრისტიანობის სხვა რელიგიებითან დამოკიდებულებასთან დაკავშირებით.  რომის გრეგორიანას უნივერსიტეტის   ყოფილი პროფესორი მამა ჟაკ დიუპო გვთავაზობს ამას შემდეგნაირად,  რელიგიური პლურალიზმის მიდგომა როგორც გამოვლინება წარმოადგენს ღმერთის გეგმის ნაწილს კაცობრიობისათვის.

მართლმადიდებლურ თეოლოგიას არ დაუფიქსირებია ამ საკითხთან დაკავშირებით ოფიციალური პოზიცია. არიან ისეთები, რომლებიც ემხრობიან  მკაცრ მიდგომებს, რაც გამორიცხავს არაქრისტიანის გადარჩენის (ცხონება, ხსნა) ყოველგვარ იმედს. მაგრამ უფრო და უფრო მეტია ღია შეხედულებები. ერთერთი  მათგანი ეფუძნება ვლადიმერ ლოსკის[3] სხვაობას „იკონომია“ ქრისტესი და „იკონომია“ სულიწმინდის ამტკიცებს,  რომ სული წმინდის მოქმედება არ შემოისაზღვრება ქრისტეთ და ქრისტიანობით, და ვრცელდება მთელ კაცობრიობაზე და მის ქმნილებებზე. ამ თვალსაზრისით, მოიცავს ყველას ვინც კეთილსინდისიერად ეძებს ხსნას, მაგრამ  ეკუთვნის სხვა რელიგიებს.

ეჭვგარეშეა, რომ მხოლოდ თეოლოგიურ პოზიციებს, რომელთაც შეუძლიათ მიგვიყვანოს მშვიდობიან თანაარსებობამდე სხვადასხვა კონფესიების რელიგიურ პლურალისტურ ევროპაში წარმოადგენს ის, რომელიც ხდება სხვადასხვა რელიგიებს პატივისცემით და სიყვარულით. ევროპა ძლიერ დაზიანდა წარსულში რელიგიური კონფლიქტებით, რომლებმაც გვასწავლა ჩვენ – რელიგიურმა სიძულვილმა შეიძლება მხოლოდ განადგურებამდე მიგვიყვანოს.  როგორც მსოფლიო პატრიარქი ბართლომე აღნიშნავდა ამ რამდენიმე წლის წინათ „ომი რელიგიის სახელით, ეს არის ომი თავად ამ რელიგიის წინააღმდეგ“. თეოლოგიამ უნდა გაგვიხსნას ფართო ჰორიზონტი ისე რომ შეგვთავაზოს ღმერთის ხსნის გეგმა, მოიცავდეს რა ყველა ადამიანს, განურჩევლად მისი რელიგიური და კულტურული განსხვავებებისა.

ბოლო საშუალება, რომელიც ერთადერთი შესაძლებლობაა თეოლოგიის  თანამედროვე ევროპაში დიალოგის გზაა: დიალოგი ნებისმიერ გარემოებაში, რა ისტორიული გარემოებებიც არ იდგეს ჩვენ წინაშე. დიალოგი არ შედგება ცარიელ რწმენაში. ეს სულაც არ ნიშნავს, გულგრილობას ჭეშმარიტებისადმი ან  მის რელატივიზაციას. ეს  ყოველგვარი სიჯიუტის გარეშე ამტკიცებს,  ერთგულებას სხვა სახის გახსნილობისადმი. დიალოგი ტოლერანტობის შემდგომი ნაბიჯია, ის მოიცავს თავის თავში აღიარებას, რომ „სხვა“ არსებობს – ეს არის ტოლერანტობა, მაგრამ შემდგომი ნაბიჯია ის რომ მას  შემიძლია რაღაც ვუთხრა, მოვუსმინო  და არ მოვახვიო ჩემი რწმენა ან პირიქით.

პატივი რომელიც მე მიბოძა ამ ისტორიულმა უნივერსიტეტმა დღეს მოიცავს ბევრ მოკრძალებულ მიღწევებს თეოლოგიაში და საეკლესიო მსახურებაში. ეს შეიძლება მხოლოდ ერთი მიზეზით იქნეს ახსნილი, ჩემს ცხოვრებაში ვცდილობდი მემსახურა ყველა ფორმისა და სახის დიალოგში. მე მუხლოდრეკით მივმართავ მათ, რომლებიც სწავლობენ და ასწავლიან მართლმადიდებლურ თეოლოგიას, რათა გახსნან საზღვრები იმ ტრადიციის დიალოგის პროცესში ეგზისტენციალურ საკითხებთან დაკავშირებით ჩვენს თანამოძმეებთან მიმართებაში ნებისმიერ სიტუაციაში. ეს უნდა იდგეს თანამედროვე თეოლოგიის დღის წესრიგში. ეს იყო ცნობილი ეკლესიის მამებისათვის, რომლებიც მუდმივად იყვნენ დიალოგში თავის თანამედროვეებთან.  სამწუხაროდ ეს დავიწყებულია დღეს აკადემიურ თეოლოგიაში.

ყველა სახის დიალოგიდან ძირითადი და მნიშვნელოვანი თეოლოგიისათვის რჩება მსოფლიო ერთობა. ჩვენი დროის  ევროპის  და დანარჩენი სამყაროს პრობლემები მოითხოვს ერთიან პასუხს ყველა მათთვის ვინც აღიარებს ქრისტეს სარწმუნოებას.  ეკოლოგიური კრიზისი, ბიოეთიკური საკითხები, მეცნიერებისა და ტექნიკის სწრაფი განვითარება,  განსაკუთრებით რელიგიური ფანატიზმი, რომელსაც მიყავს ჩვენი ქრისტიანი მორწმუნეები მარტვილობამდე, განურჩევლად კონფესიური იდენტობისა. ყველაფერმა ამან ხელი უნდა შეუწყოს ქრისტიანული ერთობის აქტუალურობას.

ჩვენ ყველა მადლობელი ვართ ამ ისტორიული უნივერსიტეტის,რადგანაც ის შესაძლებლობას გვაძლევს სამი ძირითადი ტრადიციული ქრისტიანული თეოლოგია მართლმადიდებლური, კათოლიკური და პროტესტანტული შევისწავლოთ,  ვიყოთ მუდმივ დიალოგში და თანამშრომობაში ყველაზე მაღალ-აკადემიურ დონეზე. ღმერთმა დალოცოს ეს შეუფასებელი სამსახური ეკუმენური დიალოგის, რასაც შეუძლია მოგვიტანოს ეკლესიის ერთიანობა და კაცობრიობის კეთილდღეობა.

დიდი მადლობა .

თარგმნა და მოამზადა

გერმანიის აიხშტეტ-ინგოლშტატის უნივერსიტეტის

თეოლოგიის ფაკულტეტის სტუდენტმა

შოთა კინწურაშვილმა

11.11.15

გამოქვეყნდა: საქართველოს კათოლიკეთა  ყოველთვიურ მაცნეში

„საბა“ N 1 (241) იანვარი 2016

[1] გიორგი ფლოროვსკი (1893- 1979)- მართლმადიდებელი თეოლოგი.

[2] ჰასნ-გეორგ გადამერი ( 1900-2002) – გერმანელი ფილოსოფოსი.

[3] ვლადიმერ ლოსკი (1903-1958) – რუსი მართლმადიდებელი თეოლოგი.

წყარო