ეპისკოპოსების- ალექსანდრე ოქროპირიძისა და გაბრიელ ქიქოძის სიტყვები ქართველ მუსლიმთა შესახებ

1878 წელს აჭარა საქართველოს (და შესაბამისად რუსეთის იმპერიას) დაუბრუნდა. ცარიზმის მიზანი იყო, რომ ახლადშემოერთებული აჭარის გამაჰმადიანებული მოსახლეობა, ყოველი ღონის გამოყენებით გაქრისტიანებულიყო. რაც, საქართველოს სახელმწიფოებრიობას ხელს შეუშლიდა. აღსანიშნავია ქართველ საზოგადო მოღვაწეთა და სასულიერო პირთა ის ძალიან დახვეწილი, ზომიერი და მართებული ნაბიჯები, რაც ამ მიმართულებით გადაიდგა.  

აჭარის შემოერთების შემდეგ ქართველმა ისლამის მიმდევრებმა შერიფ ბეგ ხიმშიაშვილის მეთაურობით, გადაწყვიტეს 12 კაციანი დელეგაციით თბილისში ჩასულიყვნენ და ოფიციალური თბილისის პოზიციას პირადად გაცნობოდნენ. მათ იქ ნადიმი გაუმართეს, სადაც ცნობილი ქართველი საზოგადო მოღვაწეები სიტყვით გამოვიდნენ, მათ შორის იყო გორის ეპისკოპოსი ალექსანდრე ოქროპირიძე. 

უკან დაბრუნებისას დელეგაციამ ქუთაისში გაიარა, სადაც მათ იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა უმასპინძლა, რომელმაც მრავალმხრივ საყურადღებო სიტყვა წარმოთქვა. წმინდა გრიგოლ პალამას მართლმადიდებლური ღვთისმეტყველების ცენტრი გთავაზობთ ორივე ზემოთნახსენები ეპისკოპოსის სიტყვას.

რომის ეკლესიის ქონება საქართველოში მე-12-საუკუნეში 

პაპ ალექსანდრე III-ის (1159-1181) ერთ-ერთ დოკუმენტში საკმაოდ მოულოდნელ ცნობას ვპოულობთ, რომელშიც საუბარია საქართველოში რომის ეკლესიის ქონების შესახებ.

პაპის ბულები მთელ იმდროინდელ მსოფლიოში, რომის ეკლესიის ქონებას მიემართება. დიდ გაკვირვებას იწვევს ის გარემოება, რომ იმ ქვეყნების ჩამონათვალში, რომელშიც კათოლიკური ეკლესია მნიშვნელოვან ქონებას ფლობდა,  საქართველოც საპატიო ადგილს იკავებს.

პატრიარქი კალისტრატე (ცინცაძე) ეგზარქოს პალადის (რაევი) შესახებ

საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქი კალისტრატე ცინცაძე საკმაოდ საინტერესო ცნობებს გვაწვდის ეგზარქოს პალადის (1887-1892) შესახებ. იგი წერს:

 ეგზარქოსი ,,სამღვდელოებას ზიზღნარევი ალერსით ექცევა, თუ შეიძლება ასე ითქვას, საერო საზოგადოებას - თავაზიანი პირფერობით... ენაჩლიფინაა, ქადაგებას კითხულობს რვეულიდან, რომელიც ყველაზე დიდი ზომის სახარებაში უდევს. ეს სახარება ძლივს უჭირავს ორ კერძოდიაკონს, არაფერი მესმის მისი ნალაპარაკევიდან მეც კი, კვერთხიმტვირთველს, თუმცა თითქმის გვერდით ვუდგავარ.

    25 დეკემბრის შესახებ (დეკანოზი ნიკიტა თალაკვაძე)

    XIX-XX საუკუნის საქართველოს ეკლესიის ისტორიის (და არა მხოლოდ) შესასწავლად, გამორჩეული წყაროა დეკანოზ ნიკიტა თალაკვაძის (1873-1933) ჩანაწერები, სხვაგვარად რომ ვთქვათ „მოქალაქე მღვდლის დღიურიდან“, რომელიც ხშირ შემთხვევაში შეუფასებელ ცნობებს გვაძლევს მისი ეპოქის სხვადასხვა მოვლენის შესახებ. წმინდა გრიგოლ პალამას მართლმადიდებლური ღვთისმეტყველების ცენტრი გთავაზობთ დეკანოზ ნიკიტა თალაკვაძის ნააზრევს 25 დეკემბრისა და ზოგადად ძველი თუ ახალი სტილის კალენდრების შესახებ, აღნიშნული ინფორმაცია მის დღიურებში ორ ადგილზე გვხვდება და 1923 წელსაა ჩაწერილი.

ლეონიდე (ლონგინოზ) ოქროპირიძის წერილი ბიძას (ეპისკოპოს ალექსანდრეს)

1884-1888 წლებში, ლეონიდე (ლონგინოზ) ოქროპირიძე კიევის სასულიერო აკადემიაში სწავლობდა. 1887 წლის ივნისში იგი ბერად უნდა აღკვეცილიყო, რასაც წერილით აუწებს საკუთარ ბიძას- ეპისკოპოს ალექსანდრეს. წერილის ერთ ნაწილში საუბარია რუსი ეპისკოპოსების ყოფა-ცხოვრებაზე. სწორედ ამ მონაკვეთზე ვამახვილებთ თქვენს ყურადღებას.

,,სანატრელო, ბიძავ ბატონო!...

საზოგადოთ რუსის ეპისკოპოსები ძალიან მედიდურობენ და სიტყვით გამოუთქმელ განსცხრომითი ცხოვრებას ატარებენ. ისინი სცხოვრობენ მეფურათ სასახლეებში, მათი სასახლის კარები თუ არ გამოჩენილ პირს არავის გაეღება; ეპისკოპოზის მოსამსახურე იმნაირ ფრაკშია გამოკვანწული, რომ უბრალო კაცს ნება-უნებლიეთ რცხვება და წითლდება თავის უბრალო, თუმც კი საკადრის ტანისამოსზედ:

ტფილისის სასულიერო სემინარიაში- დეკანოზი ნიკიტა თალაკვაძე

XIX-XX საუკუნის საქართველოს ეკლესიის ისტორიის (და არა მხოლოდ) შესასწავლად, გამორჩეული წყაროა დეკანოზ ნიკიტა თალაკვაძის (1873-1933) ჩანაწერები, სხვაგვარად რომ ვთქვათ „მოქალაქე მღვდლის დღიურიდან“, რომელიც ხშირ შემთხვევაში შეუფასებელ ცნობებს გვაძლევს მისი ეპოქის სხვადასხვა მოვლენის შესახებ. წმინდა გრიგოლ პალამას მართლმადიდებლური ღვთისმეტყველების ცენტრმა გადავწყვიტეთ დღიურში სხვადასხვა ადგილზე მიმობნეული იმ ცნობების შეგროვება, რომელიც დეკანოზი ნიკიტას სიცოცხლეში, საქართველოში არსებული სასულიერო სასწავლებლების შესახებ გვაწვდის ინფორმაციებს, რათა მკითხველისთვის უფრო მეტად თვალნათელი იყოს ის ,,მემკვიდრეობა“, რაც სასულიერო აკადემიებისა და სემინარიების სახით რუსულმა იმპერიალისტურმა პოლიტიკას ქართველებს დაგვიტოვა.

I-სემინარიის პროფესორ-მასწავლებლები [1]

,,სემინარიის ფაქტიური ხელმძღვანელობა, როგორც ადმინისტრატიულ, ისე სასწავლო ნაწილში ერთთავად ხელში ეპყრათ მამა ინსპექტორს, მღვდელ მონაზონ პაფნუტის და მისს სამ თანაშემწეებს _ ერისკაცებს, რომელთაც მოწაფეები `ნაძირატლებს“ უწოდებდენ ხოლმე.

მამა ინსპექტორიცა და მისი თანაშემწეებიც, რასაკვირველია, სულ რუსები იყვნენ, სასულიერო აკადემიებში კურსდამთავრებულნი და აქ, საქართველოში, `ბედის საძიებლად“ გადმოხვეწილნი, კარიერის გასაკეთებლად, სამსახურში დასაწინაურებლად. ესენი გადასარუსებელ განსაკუთრებული მოღვაწეობისათვის, ანუ, როგორც ოფიციალურად ითქმოდა, _ `ზა ობრუსენიე კრაია“, _ სხვა და სხვა პრივილეგიებით იყვნენ მოსილნი, ნივთიერადაც უფრო უზრუნველყოფილნი, ვინემ შიდა გუბერნიების სემინარიების პედაგოგიური თუ ადმინისტრატიული პერსონალი. იღებდენ ესენი `პიატილეტკებს“ ანუ ჯამაგირის ხუთწლიურ დამატებებს _ ყოველ ხუთ წელში _ ჯამაგირის მეხუთედს; ასეთი `პიატილეტკა“ იყო შემოღებული სამი _ 15 წლის განმავლობაში; ამას გარდა იღებდენ ესენი დაჩქარებული ტემპით ჩინ-ორდენებსაც და უფრო სწრაფადაც ადიოდენ სამსახურის იერარქიულ საფეხურებზე. მამა ინსპექტორი, მაგალითად, ორ-სამ წელიწადში სადმე რექტორობას გაიკრავდა, ხოლო მისი თანაშემწენი აქვე, საქართველოში, სემინარიებში მასწავლებლობას ღებულობდენ ხოლმე ან სასულიერო სასწავლებლებში ზედამხედველებად _ `სმოტრიტლებად“ იგზავნებოდენ` ამასთანავე ბინა, განათება, გათბობა `სახაზინო“ _ მუქთად ეძლეოდათ (ნამდვილად კი დაბეგრილი სამღვდელოების ჯიბიდან) და სცხოვრობდენ თვით სემინარიის კორპუსში უდარდელად, უზრუნველად და განცხრომით.

მოლოდინში

1917 წელს, საქართველოს პატრიარქ კირიონ II-ის აქტიური მუშაობით ჟურნალ ,,სვეტიცხოველი''-ს გამოცემა დაიწყო, რომელიც იმ პერიოდის საქართველოს ეკლესიის ოფიციალურ გამოცემად შეგვიძლია მივიჩნიოთ. ისტორიულ ვითარებათა გამო მხოლოდ ოთხი ნომრის გამოცემა მოხერხდა.  გთავაზობთ ჟურნალის პირველ ნომერში დაბეჭდილ სტატიას- ,,მოლოდინში’’, რომელიც რუსეთისგან საქართველოს ეკლესიის განთავისუფლებას ეხება.

...რევოლუციურმა რუსეთმა ისეთივე დამოკიდებულობა გამოიჩინა მცირე ერების მოთხოვნილებისადმი, როგორც დასამარებულ რუსეთის თვითმპყრობელობამ: ველიკოროსთა პრიმატი ძველებურად გამოცხადებულია რუსეთის სახელმწიფოს მაცოცხლებელ ძარღვად. ცალმხრივად გაგებული ,,დიდი და განუყოფელი რუსეთის იდეა“ გამოსჭვივის უწინარესყოვლისა იმაში, რომ სახელმწიფოს მესვეურნი დღესაც სასტიკად ებრძვიან ერთა აღორძინებას და ფაქტიურად უარს-ჰყოფენ საქვეყნოდ აღიარებულ ,,თვითგამორკვევას’’.

            თავის თავად ცხადია, რომ ცენტრალისტური აზროვნების მატარებელი არ შეურიგდებოდა იმას, რასაც საქართველოს ეკლესია თავის წმინდა მიზნად ისახავს; არ შეიწყნარებდა ტერიტორიალურ ავტოკეფალიას, რომელსაც თან სდევს საქართველოს პატრიარქ-კათალიკოზის სათანადო ამაღლება და მისი უზენაესი მართვა-გამგებლობა ტერიტორიის საზღვრებში. რუსეთის სინოდის უმაღლესი წარმომადგენელი ყოველს შემთხვევაში უნდა გამოხვებული ყოფილიყო კათალიკოზის ბრძანებლობისაგან, ამისათვის საჭირო იყო ტერიტორიალური პრინციპის უკუ-გდება! ნაციონალური ავტოკეფალია კი უზრუნველ ჰყოფს უმართებელს სინოდს ამ შიშისაგან, რადგანაც კათალიკოზის ხელმწიფება გავრცელებულია ამ შემთხვევაში მხოლოდ ქართველ ერზე, სწორედ ისე, როგორც ამას ადგილი აქვს სომეხთა ეკლესიაში.

საბჭოთა რელიგიური პოლიტიკა საქართველოში

ბოლშევიკური მოძრაობა რუსეთის ხელისუფლების სათავეში მოვიდა მეფის რუსეთის დამხობის შემდეგ, რასაც წინ დიდი ისტორიული მოვლენები უძღოდა: გლეხთა მასობრივი აჯანყებები, „ოქტომბრის რევოლუცია“ (1917 წ.). მათი პოლიტიკა რადიკალური მეთოდებით გამოირჩეოდა. ისინი იბრძოდნენ კომუნისტური იდეების დასაფუძნებლად. საქართველოში წითელი საოკუპაციო არმიის შემოსვლის შემდეგ 1922 წლიდან მას საბჭოთა საქართველო უწოდეს[1].

ვ. ლენინის სიტყვებია: „ყველას უნდა ჰქონდეს თავისუფლება, იწამოს არა მარტო ის, რაც უნდა, არამედ გაავრცელოს ან შეიცვალოს კიდეც აღმსარებლობა. მთავრობის არც ერთ მოხელეს არ უნდა ჰქონდეს უფლება, ადამიანს კითხვები დაუსვას მისი რელიგიის შესახებ; ეს თითოეული ადამიანის სინდისის საკითხია და არავის არა აქვს ჩარევის უფლება“. ამის მიუხედავად, მათი საქმე სხვას ადასტურებდა, რაზეც უფრო დაწვრილებით ქვემოთ გვექნება საუბარი.