ცარიელი საფლავის საკითხის შესახებ

იოსებ რაცინგერი (პაპი ბენედიქტე XVI), იესო ნაზარეთიდან (ნაწყვეტი)

ცხადია, იესოს საფლავი ცნობილი გახლდათ და აქ ბუნებრივია ჩნდება კითხვა: იესო დარჩა საფლავში, თუ ცარიელი იყო საფლავი, როდესაც იგი აღდგა? თანამედროვე თეოლოგიაში ეს კითხვა განუწყვეტლივ განიხილება. ხშირად, განხილვის ბოლოს ხდება ფაქტის კონსტატაცია, რომ ცარიელი საფლავი არ შეიძლება აღდგომის მტკიცებულებას წარმოადგენდეს. აქედან გამომდინარე გამომდინარეობს დასკვნა, რომ ცარიელი საფლავის საკითხი არ გახლავთ მნიშვნელოვანი და შესაძლებელია, რომ გვერდზე გადაიდოს. ეს ამავდროულად იმასაც ნიშნავს, რომ შესაძლებელია, არ იყო ცარიელი, მაშასადამე შესაძლებელია, რომ სულ მცირე, თავიდან იქნეს აცილებული უთანხმოება თანამედროვე მეცნიერებასთან, სხეულებრივი აღდგომის შესაძლებლობასთან დაკავშირებით. თუმცა, საფუძველშივე არსებობს პრობლემა.

     თავისთავად ცხადია, ცარიელი საფლავი არ შეიძლება აღდგომის მტკიცებულება იყოს. იოანეს მიხედვით, მარიამმა ჰპოვა ცარიელი საფლავი და მიიჩნია, რომ ვიღაცას უნდა მოეპარა იესოს სხეული. ცარიელ საფლავს, როგორც ასეთს, არ შეუძლია აღდგომის დადასტურება. ეს გახლავთ ჭეშმარიტება, მაგრამ აქ ჩნდება საპირისპირო კითხვა: აღდგომა თავსებადია საფლავში გვამის დარჩენასთან? შესაძლებელია, რომ აღდგეს იესო, მაშინ როცა, თავად საფლავში იმყოფება? მაშინ რომელი აღდგომა აღესრულა? დღეს, აღმოჩენილია აღდგომასთან დაკავშირებული იდეები, რომელთა მიხედვითაც, გვამის ბედი არანაირ როლს არ თამაშობს. მაგრამ, ასეთ ვითარებაში, აღდგომის შინაარსი იმდენად იმღვრევა, რომ წარმოიქმნება კითხვა, თუ რა სახის სინამდვილე უკავშირდება ასეთ ქრისტიანობას?

   Thomas Söding, Ulrich Wilckens და სხვები მართებულად ადასტურებენ, რომ თუკი ვინმე შეძლებდა, საფლავში აღმოჩენილ გვამზე მიეთითებინა, მაშინ იერუსალიმში აღდგომის შესახებ ქადაგება შეუძლებელი და უძლური იქნებოდა. აქ, ვიღაცას შეუძლია თქვას, რომ მართლაც, ცარიელ საფლავს, როგორც ასეთს, არ შეუძლია აღდგომის დასაბუთება, მაგრამ საჭირო წინაპირობას წარმოადგენს აღდგომის რწმენისათვის, რომელიც თავისი სრულყოფილებით, სწორედაც რომ სხეულს უკავშირდება და მისი მეშვეობით პიროვნებას.

      პავლე მოციქულთან პირდაპირ არ ხდება საფალავის სიცარიელის დადასტურება, არამედ ცხადად ივარაუდება. ოთხივე სახარება, აღდგომის შესახებ არსებულ თხრობებში, დაწვრილებით მიუთითებენ ამის (ცარიელი საფლავის) შესახებ. ცარიელი საფლავის თეოლოგიური გაგებისათვის, მნიშვნელოვნად მიმაჩნია პეტრეს ქადაგება სულთმოფენობის დროს, რომელშიც პირველად აცხადებს ღიად იესოს აღდგომას. არა თუ მისი პირადი ფრაზებით გვატყობინებს ამის შესახებ, არამედ 16 ფსალმუნს 9-11 მუხლებს წარმოადგენს, სადაც უწყებულია შემდეგი: ,,ამისთჳს განიხარა გულმან ჩემმან და გალობდა ენაჲ ჩემი, უფროჲს ჴორცთაცა ჩემთა დაიმკჳდრონ სასოებით. რამეთუ არა დაუტეო სული ჩემი ჯოჯოხეთს და არცა სცე ღირსსა“[1] შენსა ხილვად განსახრწნელი, ,,მაუწყენ მე, უფალო, გზანი ცხორებისანი და აღმავსო მე სიხარულითა პირისა შენისაჲთა“ (საქმ. 2, 26-28). პეტრე იხსენებს ფსალმუნის ტექსტს, სამოცდაათთა თარგმანის თანახმად, რომელიც განსხვავებულია ებრაული ტექსტისაგან. მასში ვკითხულობთ: ,,არ დატოვებ ჩემს სულს ჯოჯოხეთში და არც შენს ჭეშმარიტ მორწმუნეს მიატოვებ, რომ იხილოს განსახრწნელი.“ ამ ვერსიის თანახმად, მლოცველი დარწმუნებით ამბობს, რომ ღმერთი, ცხადად საშიშროების მდგომარეობაში მყოფ ადამიანს დაიცავს და დაიფარავს სიკვდილისაგან; რომ შეძლებს უსაფრთხოდ დაიმკვიდროს მასში; რომ არ იხილავს საფლავს. სხვაგვარად, ეს არის იმ ტექსტის ინტერპრეტირებაა, რომელსაც წარმოადგენს პეტრე მოციქული: აქ საქმე იმ მოვლენას ეხება, რომ მლოცველი არ დარჩება ჯოჯოხეთში, არ იხილავს განსახრწნელს.

    პეტრე მოიაზრებს დავითს, ამ ფსალმუნის პირველწამკითხველს და შეუძლია დაამტკიცოს, რომ მის (დავითის) შემთხვევაში არ განსრულდა ეს იმედი: დავითი მოკვდა და მისი საფლავი დღევანდელ დღემდეა შენარჩუნებული (საქმ. 2, 29). საფლავი გვამთან ერთად გახლავთ არგუმენტი, მტკიცებულება, რომ არ არსებობდა აღდგომა, მაგრამ ფსალმუნის ფრაზა ჭეშმარიტია და განსაზღვრულ დავითს მიემართება. იესო სწორედ ამ გზით წარმოჩინდება, როგორც ჭეშმარიტი დავითი, რომლის მეშვეობითაც განსრულდა: არცა სცე ღირსსა  შენსა ხილვად განსახრწნელი. კონკრეტულ მომენტში არ არის საჭირო, იმ საკითხის განხილვა, ეს ჰომილია პეტრესაგან მომდინარეობს, თუ სხვა ვინმესაგან და როდის და სად შეიქმნა იგი. ყოველ შემთხვევაში, საქმე ეხება აღდგომის ქადაგების უძველეს ფორმას, რომლის უმაღლესი ავთენტურობაც, ადრეულ ეკლესიაში იმით წარმოჩინდება, რომ თავად მოციქულ პეტრეს მიეკუთვნება და აღდგომის უძველეს ქადაგებად მიიჩნევა.

     როდესაც ადრეულ სამოციქულო სიმბოლოში, რომელიც პავლესაგან მომდინარეობს, აღნიშნულია, რომ იესო წერილის თანახმად აღდგა, უპირობოდ მოიაზრება 16 ფსალმუნი, როგორც წერილის მნიშვნელობის მქონე მტკიცე მოწმობა. ამ პასაჟში უცხადესი მითითება წარმოჩინდა, რომ ქრისტე, ესეიგი ჭეშმარიტი დავითი, არ იხილავდა განსახრწნელს და რომ ნამდვილად უნდა აღმდგარიყო. მართლაც, „განსახრწნელის არ ხილვა“ გახლავთ აღდგომის განსაზღვრება. ხრწნილება, სიკვდილის განსაზღვრების პირველი ნიშან-თვისება გახლდათ. სხეულის გახრწნით, - რომელიც თავის შემადგენელ კომპონენტებში დესტრუქტურიზაციას განიცდის და სხეულებრივად ხრწნის ადამიანს, - ზეიმობს სიკვდილი. ეს ადამიანი უკვე აღარ არსეობს როგორც ადამიანი და როგორც გარკვეული სახის ჩრდილი, ისე რჩება ჯოჯოხეთში. ამ თეორიის გამო, ადრეული ხანის ეკლესიაში უმთავრეს მოვლენად ითვლებოდა, რომ იესოს სხეული არ განიცდიდა ხრწნას. მხოლოდ ამგვარად იყო ძალაში ის გარემოება, რომ არ დარჩა იგი სიკვდილში, რომ მასში ჭეშმარიტად იზეიმა სიცოცხლემ სიკვდილზე. რასაც ადრეული ხანის ეკლესია 16 ფსალმუნის 10 მუხლში კითხულობდა, ეს ყოველივე მამების მთელი ეპოქის ოპტიკას განსაზღვრავდა. აღდგომა არსებითად იმ ფაქტს წარმოაჩენს, რომ იესოს სხეული არ ექვემდებარებოდა ხრწნადობას. ამ ნიშნით, წერილის თანახმად, ცარიელი საფლავი, აღდგომის გამოცხადების ნაწილი და ერთი უცვლელი მოვლენაა. თეოლოგიური მოსაზრებები, რომ იესოს ხრწნადობა და აღდგომა ერთმანეთთან თავსებადია, მოდერნიზმის აზროვნებას განეკუთვნებიან და სრულ უთანხმოებაში მოდიან ბიბლიურ აზროვნებასთან. აქედან ვასკვნით, რომ აღდგომის შესახებ არსებული ქადაგება უძლური და უმნიშვნელო იქნებოდა, თუკი იესოს სხეული საფლავში დარჩებოდა.

                                             მესამე დღე

    დავუბრუნდეთ სარწმუნოების სიმბოლოს. შემდგომი მუხლი გახლავთ შემდეგი: და აღსდგა მესამესა დღესა მსგავსად წერილისა. წერილის თანახმად, ეს წინადადება მხოლოდ სამ დღეს უკავშირდება. არსი იმაში მდგომარეობს, რომ თავად აღდგომა, წერილის თანახმად ხდება და რომ დაპირების სისავსეს განეკუთვნება, რაც იესოს მეშვეობით სინამდვილეს წარმოადგენს. ამგვარად არის შესაძლებელი, რომ ვინმემ გაიხსენოს 16 ფსალმუნის, 10 მუხლი და დაპირებასთან დაკავშირებული ძირითადი ტექსტები, მაგ: ისაია, 53.

    მესამე დღეზე პირდაპირ არ ამოწმებს წერილი. იმ პოზიციას, რომ მესამე დღე, დიდი ალბათობით ოსიას 6 თავთან არის გადაჯაჭვული, როგორც ამტკიცებენ ამას ჰანს კონსელმანი, მარტინ ჰენგელი და ანა მარია შემერი, არ გააჩნია საფუძველი და საყრდენი. ტექსტი გახლავთ შემდეგი: ,,წავიდეთ და მივიქცეთ უფლისკენ, რადგან მან დაგვგლიჯა და თავადვე განგვკურნავს; მან დაგვჭრა და თავადვე შეგვიხვევს ჭრილობას. ის გაგვაცოცხლებს ორი დღის შემდეგ, მესამე დღეს აღგვადგენს და ვიცოცხლებთ მის წინაშე.“ ეს ტექსტი, ცოდვილი ისრაელის სინანულის ლოცვას წარმოადგენს. აქ არ ხდება მითითება მკვდრეთით აღდგომაზე, მისი ავთენტური მნიშვნელობით (იხ. Hengel / Schwemer, Jesus und das Judentum, გვ. 631).

   მესამე დღე მხოლოდ იმიტომ გახდა ექსკლუზიურად აღდგომის ნიმუში, რომ უფლის ჯვარცმის შემდეგ, მესამე დღემ, ანუ კვირამ განსაკუთრებული მნიშვნელობა მიანიჭა მას (აღდგომას). მესამე დღე რაიმე სახის თეოლოგიური თარიღი კი არ გახლავთ, არამედ ეს გახლავთ დღე, როდესაც ჯვარცმის შემდეგ გაბნეული მოციქულების მოქცევის მოვლენა აღესრულა, რომელსაც გადამწყვეტი მნიშვნელობა გააჩნდა. იოსებ ბლანკმა ეს ყველაფერი შემდეგნაირად ჩამოაყალიბა: „მესამე დღე გახლავთ თარიღი, რომელიც სახარებებში არსებულ პირველქრისტიანულ გარდამოცემასთან არის თანხმობაში და ცარიელი საფლავის აღმოჩენას უკავშირდება“ (Paulus und Jesus, გვ. 156).

    ჩემი მხრივ დავამატებდი: იგი უკავშირდება აღდგომილთან პირველ შეხვედრას. კვირის პირველი დღე, ანუ მესამე დღე - პარასკევიდან, უკვე ახალი აღთქმის პირვანდელ ეპოქაშივე გახლავთ დამოწმებული, როგორც ქრისტიანული ეკლესიის სინაქსისის და ლიტურგიის დღე (იხ. I კორ. 16,2; საქმ. 20,7; აპოკ. 1,10).  ეგნატე ანტიოქიელთან (I საუკუნის ბოლო და II საუკუნის დასაწყისი), მითითება ხდება კვირაზე, როგორც ქრისტიანების განსაკუთრებულ ნიშან-თვისებაზე, შაბათის კულტურის საპირისპიროდ (ეპისტოლე მაგნიზიელთა მიმართ 9,1).