აბიდოსის ეპისკოპისი, თეოლოგიის დოქტორი, კირილე (კატერელოსი)
საჩივრის მიღება (აპელაცია) არის კონსტანტინოპოლის საყდრის [1] განსაკუთრებული უფლება. მხოლოდ და მხოლოდ მას აქვს უფლება, ჩაერიოს, განსაჯოს და გადაჭრას სადავო საკითხები, რომლებიც წარმოიქმნება მისი იურისდიქციის საზღვრებს მიღმა. ეს უფლება ემყარება როგორც წმინდა კანონებს, ასევე ეკლესიის ორათასწლოვან კანონიკურ ტრადიციას, რომელიც უტყუარად ადასტურებს და უცდომლად განმარტავს წმინდა კანონების სულს და შინაარსს. ასევე, ამ უფლების შესახებ მოწმობენ პოლიტიკური საკანონმდებლო დოკუმენტები და წმინდა კანონების ცნობილი განმმარტებლები. გარდა ამისა დასტურდება კანონიკურ პრაქტიკაში, როგორც ამას წყაროები მიუთითებენ. ამ კანონიკური პრაქტიკის შესახებ უწყვეტი დამოწმება უდაოს ხდის კონსტანტინოპილის საყდრის მიერ საჩივრის მიღების უფლების ქონას.
ცნობილია, რომ პირველმა მსოფლიო კრებამ[2] მე-6 და მე-7 კანონებით ყველა სხვა საყდრისგან განარჩია ალექსანდრიის, ანტიოქიის, რომის და იერუსალიმის საყდრები და მათ მიანიჭა პატივის უპირატესობა, რითაც აღიარა მათი სულიერი ზეგავლენა, რადგან მათ საეკლესიო ტრადიციის ჭეშმარიტ მფობელებად თვლიდა. იგივე გაიმეორა მეორე მსოფლიო კრებამ[3] თავის მე-3 კანონში კონსტანტინოპოლთან დაკავშირებით. ამ საყდრებისთვის ეს უპირატესობა არ ყოფილა უბრალოდ პატივის მიგება, არამედ უკავშირდებოდა ძალაუფლებას და იურისდიქციას კონკრეტულ გეოგრაფიულ რეგიონებში, რაც ზუსტად განსაზღვრა მეოთხე მსოფლიო კრებამ. მეოთხე მსოფლიო კრებამ კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი რამ მოიმოქმედა: კონსტანტნინოპოლის საყდარს მიანიჭა თანაბარი პატივის უპირატესობა[4] რომის საყდართან. რომის საყდარი აღემატებოდა სხვა საყდრებს, რადგან სარდიკიის[5] მე-3, მე-4 და მე-5 კანონებით მინიჭებული ჰქონდა საჩივრის მიღების უფლება იმ დავებთან დაკავშირებით, რომლებიც მისი იურისდიქციის ფარგლებს გარეთ წარმოიქმნებოდა. მეოთხე მსოფლიო კრების 28-ე კანონით კონსტანტინოპოლომა მოიპოვა იგივე უფლება. გარდა ამისა კონსტანტინოპოლის საყდარს ამ უფლებას პირდაპირ ანიჭებენ ქალკედონის კრების[6] მე-9 და მე-17 კანონები. საჩივრის მიღების უფლება როგორც რომში, ასევე კონსტანტინოპოლში მოქმედებდა IX საუკუნემდე, უფრო ზუსტად 879/80 წლების წმ. ფოტიოსის კრებამდე[7]. ამ კრებაზე რომის საყდარი გახდა უფლებამოსილი მხოლოდ დასავლეთში წარმოქმნილ საკითხებთან დაკავშირებით, ხოლო კონსტანტინოპოლი აღმოსავლეთში წარმოქმნილ საკითხებთან დაკავშირებით.
ზონარა [8] უპირატესობის შესახებ საუბრისას ახსენებს ფრაზას „უპირატესობა და გამორჩეულობა. ბალასამონი[9] სარდიკიის კრების მე-5 კანონის განმარტებისას აღნიშნავს, რომ საჩივრის მიღების უფლება მოხლოდ რომს არ ჰქონდა, არამედ კონსტანტინოპოლსაც. არისტინე[10] საუბრობს კონსტანტინოპოლის ექსკლუზიურ უფლებაზე, რომელიც არ მიეცა არცერთ პატრიარქს, რომ განსაჯოს სხვა საპატრიარქოებში წარმოქმნილი საკითხები. ზონარა[11] ქალკედონის მე-17 კანონის სქოლიოში, აღნიშნავს, რომ სხვა იურისდიქციის მიტროპოლიტს საკუთარი სურვილის გარეშე არ შეუძლია დაემორჩილოს კონსტანტინოპოლის სასამართლო იურისდიქციას. თავისთავად იგულისხმება, რომ სურვილის შემთხვევაში შეეძლო დამორჩილებოდა კომსტანტინოპოლის სასამართლო იურისდიქიას. ამას ადასტურებს კიდეც კანონიკური პრაქტიკა.
ბიზანტიელ კანონოლოგთა ნაშრომების გარდა, რომლებიც ზემოთ ვახსენეთ, კიდევ რამდენიმე დოკუმენტს მოვიყვანთ:
● IX საუკუნის ნაშრომი „ἐπαναγωγή τοῦ Νόμου“ [12] პირდაპირ აღიარებს კონსტანტონოპოლის საყდრის უფლებას მიიღოს საჩივრები.
● იგივეს ამბობს მათე ვლასტარიც[13] (ΧΙV ს.) თავის ცნობილ ნაშრომში „Σύνταγμα κατά Στοιχεῖον“.
● 1848 წლის აღმოსავლეთის პატრიარქთა სინადოლური ეპისტოლე[14]. კონსტანტინოპოლის მიერ საჩივრის მიღების უფლების პყრობას აღმოსავლეთის პატრიარქები არა მხოლოდ იმით ამტკიცებენ, რომ კონსტანტინოპოპოლი საიმპერატორო კათედრა იყო, არამედ იმითაც რომ მას ჰქონდა სინოდალური „უპირატესობა“.
● ზემოწამოდგენილი მცირე მაგალითები რომლებიც მოვიყვანეთ ოფიციალური დოკუმენტებიდან და წმინდა კანონების განმარტებელთაგან ადასტურებენ კონსტანტინოპოლის საყდრის მიერ საჩივრის მიღების უფლების პყრობას. ზუსტად იმავეს მოწმობს და ადასტურებს უწყვეტი კანონიკური პრაქტიკაც.
შემოთავაზებული მაგალითები:
● 394 წელს კონსტანტინოპოლში მოხდა ვოსტორის ეპისკოპოსის ვაგადიოსის განსჯა, რომელიც შედიოდა ანტიოქიის საყდრის იურისდიქციაში. სასამართლოს ესწრებოდნენ ანტიოქიის და იერუსალიმის პატრიარქები [15].
● პროკლე კონსტანტინოპოლელი (434-446) კანონიერად თვლის ალექსანდრეს ანტარადოს ეპისკოპოსად არჩევას[16]. ეს საქმე კონსტანტინოპოლის საყდრის წინაშე თვითონ ალექსანდრემ წარადგინა.
● წმ. ფოტიოსის (IX ს.) ნომოკანონი კონსტანტინოპოლს აღიარებს აღმოსავლეთის ყველა ეკლესიის თავად[17].
● პატრიარქი ლუკა ქრისოვერგი (1157-1170) აუქმებს ამათუნდოს ეპისკოპოსის განკვეთას კვიპროსში, რომელმაც მიმართა კონსტანოტონოპოლს[18].
● კონსტანტინოპოლის პატრიარქი კალისტო I (1355) ტირნობის მთავარეპისკოპოსს მიუთითებს კონსტანტინოპოლის საყდრის უფლებაზე, განსაჯოს სხვა საპატრიარქოების საქმეები[19].
● ანალოგიურად მოქმედებს პატრიარქი კალისტო (1356) თავის ეპისტოლეში ანტიოქიის პატრიარქის მიმართ და იშველიებს წმინდა კანონებს[20].
● პატრიარქი ნილოსი (1382) თესალონიკის მიტროპოლიტის მიმართ ეპისტოლეში[21] მოიხმობს ქალკედონის მე-9 და მე-17 კანონებს.
● პატრიარქ დიონისეს III-ის დროს ჩატარებულ კრებაზე (1663) ალექსანდრიის, ანტიოქიის და იერუსალიმის პატრიარქები აღიარებენ კონსტანტნოპოლის უფლებას მიღოს საჩივრები[22].
● კონსტანტინოპოლის პატრიარქმა დიონისემ (1672) განკვეთა ანტიოქიის პატრიარქი კირილე ანტიოქიის საპატრიარქოს მიტროპოლიტების მოთხოვნის შემდეგ[23].
● იგივე პატრიარქმა გაამართლა კვიპროსის დასჯილი პატრიარქი ნიკიფორე, „მსოფლიო კრიტერიუმის“, ანუ კონსტანტინოპოლის საყდრის წინაშე აპოლოგიის შემდეგ[24].
● პატრიარქი პაისი II ამტკიცებს ხალეპის მიტროპოლიტი გერასიმეს განკვეთას[25] ანტიოქიის პატრიარქი სილვესტრის მოთხოვნის შემდეგ (1746).
● XVIII საუკუნეში კონსტანტინოპოლის მრავალი პატრიარქი იერუსალიმის პატრიარქების მიმართვის შემდეგ გმობს სინას მთის მთავარეპისკოპოსების მცდელობას გათავისუფლდნენ იერუსალიმის საყდრის სულიერი მეთალყურეობისგან [26].
● კონსტანტინოპოლის პატრიარქი ანთიმოზი (1872) წმინდა საფლავის საძმოს თხოვნის შემდეგ ამტკიცებს იერუსალიმის პატრიარქი კირილეს ტახტიდან გადაყენებას[27].
● როდესაც მოსკოვის საპატრიაქომ ავტოკეფალია მიანიჭა პოლონეთის ეკლესიას (1949), მაშინ როდესაც კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს უკვე მინიჭებული ჰქონდა ავტოკეფალია (1924), პატრიარქი ათენაგორა თავისი ეპისტოლით [28] მიუთითებს მოსკოვის პატრიარქს, რომ მხოლოდ კონსტანტინოპოლის საყდრის ექსკლუზიურ უფლებას წარმოადგენს განიხილოს საკითხები მისი იურისდიქციის ფარგლებს გარეთ. ამ უფლების გამოყენების მაგალითია პოლონეთის ეკლესიისთვის ავტოკეფალიის მინიჭება (მოგვიანებით კი საქართველოს ეკლესიითვის 1990).
● ბულგარეთში წარმოქმნილი სქიზმის გამო ბულგარეთის პატრიარქმა მაქსიმემ მიმართა[29] კონსტანტინოპოლის პატრიარქ ბართლომეოსს. ბრობლემის გადასაჭრელად სოფიაში პატირარქ ბართლომეოსის თავმჯდომარეობით მოწვეულ იქნა დიდი კრება (Μείζων Σύνοδος).
● როდესაც იერუსალიმის საპატრიარქოს სინოდმა გადაყენებულად გამოაცხადა პატრიარქი ირინეოსი (2005) წმინდა საფლავის საძმომ კონსტანტინოპოლისგან ითხოვა აღნიშნული გადაწყვეტილება დაემტკიცებინა კონსტანტინოპოლის საყდარს, რომელმაც მოიწვია პირველმოსაყდრეთა კრება, სადაც დამტკიცდა მიღებული გადაწყვეტილება[30].
ყოველივე ზემონათქვამი უდავოდ ადასტურებს, რომ კონსტანტინოპოლის საყდარი მართლმადიდებელ ეკლესიათა შორის წარმოადგენს უმაღლეს, „მსოფლიო კრიტერიუმს“ სხვადასხვა ეკლესიებში დროდადრო წარმოქმნილი პრობლემების გადაწყვეტისთვის. კონსტანტინოპოლის საყდარს არასოდეს მიუჩნევია საჩივრის მიღების უფლება ვინმეზე ბატონობის შესაძლებლობად, არამედ მუდამ თვლიდა, რომ მის მოვალეობას წარმოადგენს მნიშვნელოვანი საკითხებში თანადგომა, რომლის ერთადერთი მიზანია წყლულებათა განკურნება ეკლესიაში, სიმშვიდის და კანონიკური წესრიგის აღსადგენად. შესაბამისად, საჩივრის მიღების უფლება სხვა არაფერია თუ არა უსაფრთხო კლიტე, რომელიც საღვთო შეწევნით ბრძნულად განაწესეს მსოფლიო კრებების წმინდა მამებმა მართლმადიდებელ ეკლესიათა შორის მშვიდობის და ერთობის დასაცავად.
[1] კონსტანტინოპოლის მსოფლიო საყდარი (მთარგმნ.).
[2] Ρ.Π. Β΄, 128,132.
[3] Ρ.Π. Β΄, 173.
[4] Ρ.Π. Β΄, 280-281.
[5] Ρ.Π. Γ΄, 233-234, 238, 239-240.
[6] Ρ.Π. Β΄, 237, 258-259.
[7] Mansi, ACO 17A, 497.
[8] Ρ.Π. B΄, 173.
[9] Ρ.Π. Γ΄, 242
[10] Ρ.Π. B΄, 240.
[11] Ρ.Π. B΄, 260.
[12] Zepos – P. Zepos, Jus Graecoromanum II, 242-243.
[13] Ρ.Π. ΣΤ’, 429.
[14] Καρμίρης, Τά Δογματικά καί Συμβολικά Μνημεῖα τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας, Β΄, Ἀθῆναι 1953, 916.
[15] V. Grumel, Les Regestes des Actes du Patriarchat de Constantinople, Vol. I, Fasc. I. Paris 1972, N. 10.
[16] V. Grumel, Les Regestes, N. 88.
[17] Ρ.Π. A΄, 42.
[18] V. Grumel, Les Regestes, N. 1097.
[19] F. Miklosich – I. Müller, Acta et diplomata Graeca medii aevi sacra et profana, Tom. I, Vienne 1860, 438.
[20] F. Miklosich – I. Müller, Acta, I, 380.
[21] F. Miklosich – I. Müller, Acta, I, vol. 2, 40.
[22] Κ. Δελικάνης, Πατριαρχικά Ἔγγραφα, Γ΄, 102-103.
[23] Κ. Δελικάνης, Πατριαρχικά Ἔγγραφα, Β΄, 59-164.
[24] Κ. Δελικάνης, Πατριαρχικά Ἔγγραφα, Β΄, 557-559.
[25] Κ. Δελικάνης, Πατριαρχικά Ἔγγραφα, Β΄, 190.
[26] Κ. Δελικάνης, Πατριαρχικά Ἔγγραφα, Β΄, 377-381,387, 410-422, 455.
[27] Χρυσ. Παπαδόπουλος, Ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας τῶν Ἱεροσολύμων, Θεσσαλονίκη 2010, 837 ἑξ.
[28] Βλ. Ὀρθοδοξία 25 (1950) 129-130.
[29] Βλ. Ὀρθοδοξία 5 (1998) 620-621.
[30] Βλ. Ἐκκλησία 82 (2005) 556-557.
წყარო: https://orthodoxia.info
სპეციალურად საიტისთვის ბერძნულიდან თარგმნა ნიკო ღონღაძემ